KC-767 پمپ بنزین هوایی

ترجمه و نوشته: حمیدرضا هدایت پناه
 

حمل بیش از 73 هزار کیلوگرم سوخت و تحویل همزمان آن به سه هواپیما، مواردی هستند که هواپیمای سوخت رسان جدید بوئینگ را تبدیل به وسیله ای فوق العاده در کلاس خود می کنند. KC-767 که حاصل بیش از 80 سال سابقه غول صنایع هوافضای ایالات متحده در زمینه ساخت هواپیماهای تانکر به شمار می آید از هر لحاظ یکی از پیشرفته ترین هواپیماهای سوخت رسانی جهان است. مهندسان بوئینگ موفق شده اند تا با ایجاد یک تعادل ظریف بین توانایی حمل سوخت و امکان حمل بار وتجهیزات، پرنده جدید را تبدیل به یک هواپیمای سه منظوره کنند، نکته ای که با در نظر گرفتن اندازه بزرگ ناوگان هواپیماهای سوخت رسان در نیروی هوایی ارتش آمریکا می تواند نقش به سزایی در ارتقا توان لجستیکی این نیرو ایفا کند.

سوار بر بال های یک افسانه

از ورود به خدمت اولین هواپیمای تانکر KC-135 Stratotanker به خدمت، بیش از 5 دهه می گذرد و هم اکنون با بیش از 400 فروند این هواپیما ستون فقرات نیروی سوخت رسان هوایی واحدهای ارتش ایالات متحده را تشکیل می دهد. کارآیی بالا و عملکرد فوق العاده این هواپیما تنها دلیل حضور مداوم آن در سال های اخیر بوده اما با فرسوده شدن این ناوگان و نیازمندی های قرن جدید هیچ چاره ای جز جانشینی این تانکر افسانه ای با یک هواپیمای جدید وجود ندارد. با درک این شرایط دو غول صنایع هوا و فضا در دو سوی اقیانوس اطلس کار برای ساخت هواپیماهای سوخت رسان آینده نیروی هوایی ایالات متحده را آغاز کردند. در یک سمت میدان بوئینگ که خود سازنده KC-135 به شمار می آمد، با به وجود آوردن تغییراتی در هواپیمای مسافربری موفق Boeing-767 200ER خود را برای مبارزه آماده کرد، اما ارباس نیز که نمی توانست از چنین قرارداد بزرگی به سادگی بگذرد، با همکاری شرکت نورث روپ گرومن هواپیمایی AirbusA330MRTT را به تولید رساند. سرانجام پس از فراز و نشیب های فراوان ارتش ایالات متحده با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی نه چندان خوب بوئینگ و نیز گرایش به سمت هزینه کردن ده ها میلیارد دلاراین پروژه در داخل خاک آمریکا KC-767 را در فوریه سال 2011 به عنوان پیروز رقابت اعلام کرد و از بوئینگ خواست که تحویل اولین نمونه را برای اوایل سال 2013 برنامه ریزی کند. این قرارداد تا کنون برای 100 فروند قطعی شده اما به نظر کارشناسان این عدد می تواند به راحتی تا بیش از 250 فروند رشد کند.

در مسیر تغییر
 

بوئینگ 767 از زمان اولین پرواز تجاری خود در سال 1982موفقیت های بسیاری کسب کرده و با فروش بیش از 880 فروند، یکی از پرفروش ترین هواپیماهای تجاری دنیا به شمار می آید. این هواپیما با دهانه بال 47/57 متری و طولی برابر 48/51متر، در میان هواپیماهای متوسط جای می گیرد و همین موضوع آن را ایده آل برای تبدیل شدن به یک هواپیمای سوخت رسان می کند.
همانگونه که اشاره شد بوئینگ قصد داشت هواپیمای جدید نه تنها یک سوخت رسان خوب بلکه هواپیمایی سه منظور باشد تا بتواند علاوه بر ایفای نقش تانکر هوایی در حمل و نقل سربازان و نیز انتقال تجهیزات ارتش به گوش و کنار دنیا نیز به ایفای نقش بپردازد. در همین راستا تمامی مخازن، لوله های انتقال و پمپ های سوخت به فضای زیر کابین انتقال پیدا کردند تا با ایجاد یک فضای یک تکه در داخل بدنه امکان تغییر کاربری سریع پرنده را به وجود آورند. با تکیه بر همین رویکرد است که فرماندهان ارتش می توانند در صورت نیاز و با نصب صندلی های مسافری، تانکر سوخت رسان KC-767 را تبدیل به یک هواپیما با ظرفیت 200 مسافر کنند و یا آنکه 19پالت استاندارد 463 لیتری را در آن بارگیری کرده و از هواپیمای سوخت رسان خود به صورت یک هواپیمای ترابری متوسط دوربرد بهره برداری کنند.
علاوه بر بوم سوخت رسان مرکزی که از بخش انتهایی بدنه خارج می گردد، مجموعه Smiths Aerospace که مسئول توسعه سامانه سوخت رسان است دو مجموعه سوخت رسانی دیگر را نیز در دو سر بال ها نصب کرده تا در نهایت توانایی سوخت رسانی KC-767 به سه فروند هواپیما در آن واحد بالغ شود. بوم اصلی می تواند در هر دقیقه 600 گالن سوخت را به هواپیمای سوخت گیری کننده انتقال دهد، درحالی که این عدد برای نمونه های به کار رفته در سر بال های به 400 گالن در دقیقه می رسد.

Smiths Aerospace همچنین سامانه کنترلی کاملاً نوآورانه ای را برای سوخت رسانی در KC-767 به وجود آورده و با دخیل کردن دوربین های تلویزیونی متعدد در کنار سامانه های رفع خطا کامپیوتری پیشرفته، امکان سوخت گیری ایمن تری را برای هواپیمای سوخت رسان و هواپیمای دریافت کننده سوخت به وجود آورده است.
 

یک هواپیمای مدرن
 

علاوه بر اپراتور عملیات سوخت رسانی که به تجهیزاتی همچون نمایشگر کنترل سوخت رسانی هوایی (AROCD) و نمایشگر سوار روی کلاه خود (HMD) مجهز است، خلبان و کمک خلبان KC-767 نیز از لذت استفاده از آخرین تکنولوژی روز دنیا بهره مند هستند.
کاکپیت تمام شیشه ای به کار گرفته برای خدمه پروازی از چهار نمایشگر رنگی بزرگ تشکیل شده که در همکاری با دیگر نمایشگرهای ریز و درشت موجود در کابین در هر لحظه مهم ترین اطلاعات لازم را در اختیار ایشان قرار می دهند. برای کیفیت بیشتر سامانه های کنترلی از نوع پرواز با سیم انتخاب شده که برای یک هواپیمای سوخت رسان هوایی ضروری است. همچنین شرکت Rockwell Collins تهیه سامانه ارتباط نظامی KC-767 را بر عهده داشته است. علاوه بر این موارد بوئینگ یک سامانه هشدار قفل راداری و یک سامانه اخلالگر الکترونیکی موشک را نیز روی تانکر جدید خود نصب کرده تا آن را یک گام از دیگر رقیبان پیش بیاندازد.
از دیگر سو بوئینگ با همکاری کمپانی Smiths Aerospace در ژانویه سال 2007 یک بوم سوخت رسان مرکزی جدید را روی KC-767 آزمایش کرد که با ساختار تلسکوپی و سامانه کنترلی خودکار خود پیشرفته تر از هر نمونه دیگری در جهان به شمار می آید. این سامانه که می تواند در هر دقیقه تا 900 گالن سوخت را به هواپیمای گیرنده انتقال دهد، همچنان در حال سپری کردن مراحل توسعه خویش است و به احتمال زیاد در تانکرهای نیروی هوایی ارتش ایالات متحده به کار گرفته خواهد شد، زیرا ناوگان هوایی نیروی دریایی و تفنگداران دریایی ارتش همچنان به نمونه های قدیمی تر بوم پروانه ای و گیرنده آنتنی مجهز هستند و نمی توانند از این نمونه استفاده کنند.

تانکر کم مصرف
 

KC-767 می تواند بیش از 73 هزار کیلوگرم سوخت اضافی را در مخازن سوخت داخلی خود حمل کند اما با این وجود مهندسان بوئینگ تمام تلاش خود را برای ارتقا کیفیت مصرف سوخت در این پرنده به انجام رسانده اند. استفاده گسترده از آلیاژهای آلومینیم در کنار بخش های گرافیتی تقویت شده با الیاف کولار، وزن کلی سازه را به شکل چشمگیری کاهش داده و وزن خالی این پرنده را به 82377 کیلوگرم رسانده اند. همچنین بوئینگ اعلام کرده که برنامه ای را برای اضافه کردن دو بالک انتهایی به بال های هواپیماهای تحویلی به ارتش ایالات متحده در دست طراحی دارد که با حذف جریان های گردبادی این ناحیه علاوه بر کاهش مصرف سوخت، ثبات پرواز را نیز ارتقا می دهد. اما مهمترین مسئله در مورد مصرف بهینه سوخت در KC-767 مجموعه های پیشرانه ای است که بوئینگ برای آن پیشنهاد می دهد، مانند نمونه تجاری سه مجموعه پیشرانه برای این هواپیما در دسترس هستند که همگی از راندمان بالایی در مصرف سوخت برخوردارند. نیروی هوایی پس از بررسی هر سه مورد موتورهای PW4062 ساخت شرکت پرت اند ویتنی کانادا را برای ناوگان آینده هواپیماهای سوخت رسان خویش برگزیده است. این موتورها که هر یک ‎282kN توان خروجی را در اختیار خلبان قرار می دهند، بیشترین وزن برخاستن این تانکر غول پیکر را به 179 هزار و 200 کیلوگرم می رسانند.
با بهره گیری از این پیشرانه های قدرتمند KC-767 می تواند به حداکثر سرعت 915 کیلومتر بر ساعت دست پیدا کند. این در حالی است که با سقف پروازی 43 هزار پایی خود می تواند مسافت های بسیار طولانی را در کمترین زمان ممکن طی کند.

در رقابت با ایرباس
 

بوئینگ تاکنون موفق شده تا 8 فروند از تانکر سوخت رسان KC-767 خود را به نیروی هوایی ارتش ایتالیا و نیروی هوایی دفاع از خود ژاپن بفروشد اما در سوی دیگر میدان A330 MRTT موفق شده تا ارتش های بریتانیا، استرالیا، امارات متحده عربی و عربستان سعودی را قانع کند که هواپیمای سوخت رسان بهتری به شمار می آید. بوئینگ با بهره برداری از ارتباطات خود در پنتاگون و نیز تکیه بر بومی بودن موفق شد تا پیروز رقابت KC-X ارتش ایالات متحده گردد اما اینکه خارج از این میدان و در شرایط کاملاً برابر کدام پرنده می تواند نتایج بهتری را کسب کند پرسشی است که تا فرا رسیدن آینده نمی توان بدان پاسخ داد.
منبع: ماهنامه نوآور، شماره ی 92