موشک آر 33 آموس

ویمپل آر-33 یا با نام روسی Вымпел Р-33 که در سازمان ناتو به نام AA-9 Amos شناخته می‎شود، پیشرفته‏ترین موشکهای هوا به هوایی است که توسط اتحاد جماهیر شوروی، طراحی و ساخته شده است. از این موشک، به عنوان سلاح اصلی و ویژهء جنگندهء رهگیر میگ31 نام برده شده و عبارت
Main Caliber of MiG-31 به آن اطلاق شده است.
این سلاح، در اصل برای هدف قرار دادن هواپیماهایی چون SR-71 Blackbird ، B-1 Lancer و B-52 Stratofortress طراحی و ساخته شده است.

یک ترکیب جدانشدنی
R-33 / MiG-31 یک ترکیب جدانشدنی رهگیر / موشک را تشکیل می‏دهند که همانند ترکیب قدیمی Bisnovat R-40/MiG-25 می‏باشد. اگرچه R-33 بسیار لایق‏تر و مدرن‏تر از موشک قدیمی و سنگین‏ وزن R-40 می‏باشد که در اصل برای رهگیری و شکار بمب‏افکن مافوق‏صوت XB-70 (ساخت کمپانی North American Aviation) توسط MiG-25 ساخته و پرداخته شده بود.

 

موشک R-40 دارای نقائص عمده و مهمی بود که از آن جمله می‏توان به نداشتن قدرت مانور اشاره کرد که استفاده از آن را بر علیه اهداف هوایی که در حال انجام مانور بودند، غیرممکن می‏ساخت. میگ31، بسیار انطباق‏پذیر ساخته شده و به همین جهت قادر است موشکهای قدیمی R-40 را نیز مورد استفاده قرار دهد.
 

عملکرد
همانند عملکرد و ترکیب‏بندی ظاهری موشک آمریکایی AIM-54 Phoenix، موشک R-33 برای رهگیری اهداف، ترکیبی از آشیانه‏یابی نیمه‏فعال راداری را مورد استفاده قرار می‏دهد؛ برای اهداف نزدیک، و همچنین اهداف در فاصلهء متوسط، از آشیانه‏یابی نیمه فعال راداری (semi-active radar homing) و برای اهداف بسیار دور، از سیستم جهت‏یابی اینرسیایی (inertial navigation) استفاده می‏کند. این موشک، همچنین بسیار ارزان‏تر از AIM-54A می‏باشد.

رادار فازبندی شدهء زاسلون در میگ31 (Phased Array Radar)، هستهء اصلی رهگیری هوایی را تشکیل می‏دهد. نحوهء جستجوی اهداف هوایی این رادار با مدل نصب شده در جنگندهء F-14 تفاوت دارد. رادار آمریکایی از روش جستجوی مکانیکی بهره می‏برد در حالی که نوع روسی، از روش به‏هنگام‏سازی پرتوهای الکترونیکی (Electronic Beam Switching) استفاده می‏کند. این روش، به هدایت همزمان 4 موشک هوا به هوا، کمک شایانی می‏کند؛ ضمن اینکه استفاده از موشک را بر علیه اهداف پرندهء نزدیک سطح زمین، میسر می‏سازد.

کاربران
موشک هوا به هوای R-33 در خدمت کشورهای مشترک‏المنافع (احتمالن منظور قزاقستان است) و روسیه باقی مانده است، هرچند که این موشک، تاکنون به همراه میگ31 در یک نبرد واقعی، مورد استفاده قرار نگرفته است.

پیشرفت و توسعه
تاریخ پیدایش R-33 بخشی جدایی ناپذیر از تاریخچهء پیدایش هواپیمای حمل کننده‏اش می‏باشد: شکاری رهگیر MiG-31
مجوز کار طراحی هواپیمای E-155MP که نوع مدرنیزه شدهء میگ25 بود و بعدها منجر به تولد میگ31 گردید، به تاریخ 24 می 1968 توسط دولت اتحاد شوروی صادر گردید.
در آن زمان، رقابتی جهت ساخت موشکهای مناسب برای هواپیمای در دست ساخت E-155MP آغاز شد. اما موشک Izdeliye 410 طراحی شده توسط شرکت ویمپل، به وسیلهء سرطراح ارشد این شرکت به نام A.L.Lyapin در برابر موشک K-50 ساخت شرکت PKPK طراحی شده توسط M.R.Bisnovat (سرطراح ارشد و سازندهء موشک R-40 جهت میگ25) برنده اعلام شد.

K-33
موشک برندهء مناقصه، در مرحلهء ساخت به K-33 نام گذاری شد تا ادامه دهندهء نام‏گذاری موشکهای قبلی K-13 و K-23 باشد. کار طراحی این موشک، توسط سرطراح دوّم این شرکت V.V.Zhuravlev و ریاست تیم طراحی Y.K.Zakharov ادامه یافت.

دو نمونهء اولیه از این موشک به سال 1968 ساخته شدند. (همانند K-40 دارای کانارد بودند تا بتوانند در زیر بال هواپیما جایگذاری شوند)
پیش نمونهء پروژه، به سال 1970 کامل گشت و آزمونهای پروازی آغاز شدند. یکی از این آزمایشات، بر روی یک میگ25 تغییر یافته انجام گرفت که از این میگ با نام P-10 یاد می‎شود. به سال 1972، برای اولین بار، آزمون پرتاب موشک K-33 به طور مستقل و توسط جایگاه ویژهء نصب شده در زیر بال میگ25 به نام APU-40 انجام گرفت.

یک فروند MiG-21 به شمارهء №76211524 به یک مدل آزمایشی با نام LL-21 تبدیل شد تا عملکرد جستجوگر جدید نصب شده روی موشک K-33، بر روی آن مورد آزمایش قرار گیرد؛ و همچنین یک فروند هواپیمای Tu-104 به شمارهء №42324 به مدل آزمایشی LL-104-518 با کد رمز Vzlet تبدیل شد. (این مدل از توپولف104 به نام LL-2 نیز شناخته می‏شد)
قرار شد عملکرد رادار زاسلون، جهت آشیانه‏یابی هواپیمای مدلی که در آن، هدفیاب موشک K-33 نصب شده بود، مورد سنجش قرار گیرد. بدین طریق، هواپیمای Tu-104 به وسیلهء رادار زاسلونی که درونش نصب گردیده بود، هواپیمای مدل را که میگ21 بود، تحت کنترل قرار می‏داد. ردیاب اولیهء موشک K-33 که درون میگ21 مدل، نصب شده بود، GVM-410 نام داشت.

آزمونهای پرتابی
در مراحل بعدی آزمون، ردیاب RGS-33 که از نوع نیمه فعال راداری بود (SARH) و همچنین ردیاب مادون قرمز TGS-33 بر روی K-33 مورد آزمایش قرار گرفتند. سایر موارد کاندید شده جهت آزمایش در قسمت جستجوگر، شامل یک جستجوگر فعال راداری (active radar homing) و یک جستجوگر دوگانهء‌مادون قرمز و راداری فعال بود.
اما انتخاب نهایی مدلی بود بر اساس جستجوی نیمه فعال راداری که دارای یک مرحلهء اولیهء ردیاب اینرسیایی بود. دستگاه آشیانه‏یاب، به نام MFBU-410 نامیده شد و توسط B.I.Ermakov تحت سرپرستی شرکت Akopyan طراحی شد.

موشک دچار طراحی مجدد شد تا قادر به استفاده از جستجوگر جدید که بزرگتر بود، باشد و همچنین بتوان آن را در محل اتصال جدید زیر بدنه نصب نمود.
کار طراحی مدل جدید موشک، بر اساس پیش‏نویس پروژه جدید به سال 1972 آغاز شد. (با در نظر گرفتن بالچه‏های فوقانی تاشونده و فاصلهء کاسته شدهء بالچه‏ها از 1100 م م به 900 م م، قابلیت پرتاب قبل از روشن شدن راکت و سرجنگی قوی‏تر شده)
یک موشک مشقی، 5 موشک طبق برنامه (Programmed)، و 8 موشک آزمایشی (Trial) در سال 1972 مطابق طرح جدید ساخته شدند.

به سال 1973، سه فروند از 14 موشک ساخته شده، توسط MiG-25P-10 شلیک شدند. انواع گوناگونی از سرجنگی مورد آزمایش قرار گرفتند:
* سرجنگی به شدت منفجرهء چند تکه شونده (high explosive fragmentation)
* سرجنگی میله‏ای شکل پیوسته (continuous-rod warhead)
ضمن اینکه آزمایشات رادار و جستجوگر موشک، بر روی هواپیمای مدل LL-2 ادامه یافتند.

به سال 1974، 11 بار آزمایشات پرتابی موشک، توسط هواپیمای MiG-25P-10 انجام شد و طی این آزمایشات، 40 فروند موشک شلیک شد. طی این مدت، اولین پرتاب کننده‏های این موشک به نام AKU-33 و سرهای جنگی جدید به نام B-410 بر روی خط تولید قرار گرفتند. ضمن اینکه آزمایشات جستجوگر و رادار به نام MFBU-410/Zaslon در پایگاه هوایی Akhtubinsk و به وسیله‎ی هواپیمای LL-2 ادامه یافتند.

ورود به خدمت MiG-31
اولین پرواز هواپیمای جدید که اکنون MiG-31 (به شمارهء №831) نامیده می‎‏شد، به تاریخ 16 سپتامبر 1975 انجام شد. (تا پایان سال، بیش از 12 پرواز آزمایشی صورت گرفت) طی این مدت، و قبل از ارسال این هواپیما به کارخانه جهت بهینه‏سازی پرتابگرها، بیش از 20 پرتاب موشک از طریق هواپیمای MiG-25-P-10 انجام شد.
اولین آزمایشات پرتابی موشک از هواپیمای مدل LL-2 (همان Tu-104 که حامل موشک شده بود و توسط شوروی از حالت غیرنظامی به نظامی تبدیل شده بود) در همان سال به انجام رسیدند.
کار توسعه تا سال 1976 ادامه یافت. برخی آزمایشات، شامل پرتاب موشک با چترهای بازشونده در آوریل همان سال به انجام رسیدند.  آزمایشات کارخانه‏ای (Factory tests)، تا سال 1977 کامل شدند و طی این مدت، 32 پرتاب موشک توسط هواپیمای شمارهء №832 به انجام رسیدند. اولین این پرتابها، به تاریخ 26 ام مارس 1977، بر علیه یک هواپیمای MiG-17 که در نقش یک هواپیمای بدون خلبان (Drone) انجام وظیفه می‏نمود، انجام شد.
در طول سال 1978، قسمت جستجوگر موشک، مورد بهینه‏سازی قرار گرفت و ترکیب رادار / موشک بر علیه 4 هدف جداگانه، در آگوست همان سال مورد آزمایش قرار گرفت.

 

آزمایشات رسمی، به تاریخ مارس 1979 توسط MiG-31 شمارهء №83210 آغاز شدند. این آزمایشات به سال 1980 با موفقیت تکمیل گشتند.
به تاریخ 6 می 1981، به دستور هیات رئیسهء عالی دولت اتحاد جماهیر شوروی، R-33 رسمن وارد خدمت شد.

K-37
با تصمیم دولت اتحاد شوروی به تاریخ آوریل 1983، طراحی موشک جدید K-37 (با نام izdeliye 610 که نمونه‏ای ارتقاء یافته از R-33 بود) جهت استفاده در MiG-31M آغاز گشت.

اولین پرواز MiG-31M به شمارهء №0151 به تاریخ 21 دسامبر 1985 به انجام رسید. اولین آزمایشات پرتابی K-37 توسط MiG-31M به سال 1988 به انجام رسیدند. این آزمایشات تا پایان سال 1997 ادامه یافتند. به دستور پرزیدنت پوتین و به جهت مخفی ماندن جزئیات فنی موشک R-37، کار تولید انبوه این موشک، تا یافتن شریکی غیر از مقاطعه‏ کاران اوکراینی، معلق مانده است.

 

مشخصات:

آیموس، آر 33 ویمپل
تولید: 1985

برد: 160 کیلومتر

سرعت: 4.5 ماخ

پیشران: راکتی

هدایت: هدایت آشیانه یاب و نیمه فعال راداری

سرجنگی: 47 کیلوگرم (سوختار شدید)

وزن: 490 کیلوگرم

طول: 4.15 متر

قطر (بدون بالک): 0.38 متر

طول بالک: 1.18 متر

پلت فرم پرتاب: میگ 31