امام حسن علیه السلام، به شهادت تاریخ، فردى سخت شجاع و با شهامت بود و هرگز ترس و بیم در وجود او راه نداشت. او در راه پیشرفت اسلام از هیچ گونه جانبازى دریغ نمیورزید و همواره آماده مجاهدت در راه خدا بود.
امام مجتبى علیه السلام در جنگ جمل، در رکاب پدر خود امیر مومنان علیه السلام در خط مقدم جبهه میجنگید و از یاران دلاور و شجاع على علیه السلام سبقت می‌گرفت و بر قلب سپاه دشمن حملات سختى می‌کرد.(1)
پیش از شروع جنگ نیز، به دستور پدر، همراه عمار یاسر و تنى چند از یاران امیرمومنان علیه السلام وارد کوفه شد و مردم کوفه را جهت شرکت در این جهاد دعوت کرد.(2)
او وقتى وارد کوفه شد که هنوز «ابوموسى اشعرى» یکى از مهره هاى حکومت عثمان بر سر کار بود و با حکومت عادلانه امیر مومنان علیه السلام مخالفت نموده و از جنبش مسلمانان در جهت پشتیبانى از مبارزه آن حضرت با پیمان شکنان جلوگیرى می‌کرد، با این حال حسن بن على علیه السلام توانست برغم کار شکنی هاى ابوموسى و همدستانش متجاوز از 9 هزار نفر را از شهر کوفه به میدان جنگ گسیل داد.(3)
در جنگ صفین نیز، در بسیج عمومى نیروها و گسیل داشتن ارتش امیر مومنان علیه السلام براى جنگ با سپاه معاویه، نقش مهمى به عهده داشت و با سخنان پرشور و مهیج خویش، مردم کوفه را به جهاد در رکاب امیر مومنان علیه السلام و سرکوبى خائنان و دشمنان اسلام دعوت نمود.(4)
آمادگى او براى جانبازى در راه حق به قدرى بود که امیر مومنان در جنگ صفین از یاران خود خواست که او و برادرش حسین بن على علیه السلام را از ادامه جنگ با دشمن باز دارند تا نسل پیامبر صلوات الله علیه با کشته شدن این دو شخصیت از بین نرود.(5)
امام حسن مجتبى ع هرگز در بیان حق و دفاع از حریم اسلام نرمش نشان نمیداد. او علناً از اعمال ضد اسلامى معاویه انتقاد می‌کرد و سوابق زشت و ننگین معاویه و دودمان بنى امیه را بى پروا فاش میساخت.
مناظرات و احتجاج هاى مهیج و کوبنده حضرت مجتبى علیه السلام با معاویه و مزدوران و طرفداران او نظیر: عمرو عاص، عتبه بن ابى سفیان، ولید بن عقبه، مغیره بن شعبه، و مروان حکم، شاهد این معنا است.(6)
حضرت مجتبى علیه السلام حتى پس از انعقاد پیمان صلح که قدرت معاویه افزایش یافت و موقعیتش بیش از پیش تثبیت شد، بعد از ورود معاویه، به کوفه، برفراز منبر نشست و انگیزه هاى صلح خود و امتیازات خاندان على را بیان نمود و آنگاه در حضور هر دو گروه با اشاره به نقاط ضعف معاویه با شدت و صراحت از روش او انتقاد کرد.(7)
پس از شهادت امیرمومنان و صلح امام حسن علیه السلام خوارج تمام قواى خود را بر ضد معاویه بسیج کردند. در کوفه به معاویه خبر رسید که «حوثره اسدى»، یکى از سران خوارج، بر ضد او قیام کرده و سپاهى دور خود گرد آورده است.
معاویه، براى تثبیت موقعیت خود و براى آنکه وانمود کند که امام مجتبى علیه السلام مطیع و پیرو اوست، به آن حضرت که راه مدینه را در پیش گرفته بود، پیام فرستاد که شورش حوثره را سرکوب سازد و سپس به سفر خود ادامه دهد!
امام علیه السلام به پیام او پاسخ داد که: من براى حفظ جان مسلمانان دست از سر تو برداشتم (از جنگ با تو خوددارى کردم) و این معنا موجب نمیشود که از جانب تو با دیگران بجنگم. اگر قرار به جنگ باشد، پیش از هر کس باید با تو بجنگم، چه، مبارزه با تو از جنگ با خوارج لازمتر است.(8)
در این جملات روح سلحشورى و حماسه موح می‌زند، بویژه این تعبیر که با کمال عظمت، معاویه را تحقیر نموده میفرماید: دست از سر تو برداشتم (فَاِنِّى تَرَکتُکَ لِصَلاحِ الاُمِّه).(9)
پی نوشت:
(1). ابن شهراشوب، مناقب آل ابى طالب، ج 4، ص 21.
(2). ابن واضح، تاریخ یعقوبى، نجف، منشورات المکتبه الحیدریه، 1384 ه".ق، ج 2، ص 170 - ابن قتیبه دینورى، الامامه والسیاسه، ط 3، قاهره، مکتبه مصطفى البابى الحلبى، 1382 ه".ق، ج 1، ص 67.
(3). ابوحنفیه دینورى، الاخبار الطوال، ط 1، قاهره، داراحیأ الکتب العربى، (افست انتشارات آفتاب تهران) ص 144-145 - ابن اثیر، الکامل فى التاریخ، بیروت، دارصادر، ج 3، ص 231.
(4). نصر بن مزاحم، وقعه صفین، ط 2، قم، منشورات مکتبه بصیرتى، 1382 ه".ق، ص 113.
(5). ابن ابى الحدید، شرح نهج البلاغه، قاهره، داراحیأ الکتب العربیه، 1961 م، ج 11، ص 25 (خطبه 200).
(6). طبرسى، احتجاج، نجف، المطبعه المرتضویه، ص 144-150.
(7). طبرسى، احتجاج، نجف، المطبعه المرتضویه، ص 156.
(8). ابن ابى الحدید، همان کتاب، ج 5، ص 98 - ابن اثیر، الکامل فى التاریخ، بیروت، دارصادر، ج 3، ص 409 -على بن عیسى الاربلى، کشف الغمه فى معرفة الائمه، تبریز، مکتبة بنى هاشم، 1381 ه".ق، ج2، ص 199 - ابوالعباس المبرد، الکامل فى اللغة و الادب، ط1، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1407 ه".ق، ج 2، ص 195.
(9). گردآوری از کتاب: سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی، موسسه امام صادق (علیه السلام)، قم، 1390ش، چاپ بیست و سوم، ص 93.
برگرفته از سایت مرجع عالیقدر، حضرت آیت الله ناصر مکارم شیرازی
همسنگران در قرارگاه نبی:
