نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در راستای تبدیل شدن به یک «نیروی
راهبردی» نیازمند به خدمت گرفتن تجهیزات جدیدی است که با شدت گرفتن تحریم همه جانبه
نظامی، تنها با اتکا به توان داخلی امکان تأمین آنها را خواهد داشت.
ثمره شیرین اتکا به توان داخلی، پیش از این در پروژه ساخت ناوشکن موج مشاهده شده بود که اولین نمونه آن با نام جماران، سی ام بهمن سال 88 رسما با حضور رهبر معظم انقلاب عملیاتی شد و به زودی وارد هفتمین سال خدمت خود خواهد شد، در حالی که چند نمونه دیگر از رده جماران و رده های بالاتر در حال ساخت است.
یکی از نیازهای نیروی دریایی به عنوان یک نیروی تجهیزات محور، در اختیار داشتن ناو آموزشی-رزمی است که برای تکمیل آموزشهای افسران مختلف خدمت کننده در شناورهای دریایی مورد نیاز است. تاکنون برای مأموریتهای آموزشی از برخی ناوهای پشتیبانی نیروی دریایی استفاده میشده که با توجه به عدم طراحی آنها برای نقش آموزش، نیاز به ناوی با توانمندی مذکور به وجود می آید.
ناو خارک که بخش بزرگی از آموزش فرامنطقه ای پرسنل جوان نداجا را بر عهده دارد
به علاوه این ناوها فاقد سامانه های موشکی مختلف شامل سطح به هوا و سطح به سطح و اژدر بوده و تنها برخی امور آموزشی توسط آنها قابل پوشش بوده است.
همچنین از نظر قابلیت پذیرش افراد و میزان برد، فقط ناو بزرگ خارک تا کنون برای مأموریتهای آموزشی فرامنطقهای اعزام شده در حالی که برای نیروی دریایی راهبردی حضور افسران جوان در چنین مناطقی نیز لازم است. این در حالی است که با توجه به تحریمهای نیروهای مسلح کشورمان امروزه دریافت شناورهای رزمی و آموزشی بزرگ از کشورهای دیگر تقریباً ناممکن است.
تایید رهبر انقلاب بر پروژه لقمان و ساخت ناو آموزشی خلیج فارس
تا اینکه امیر دریادار حبیب‌الله سیاری فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران از طراحی پروژه مهمی به نام "لقمان" خبر داد که با هدف ساخت ناو منحصر به فرد آموزشی رزمی منطقه در حال انجام است و گفت: «خلیج فارس» یک ناو آموزشی است که برای ما از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است چراکه بخش اعظمی از آموزش‌ها علاوه بر جنبه تئوریک، جنبه عملی دارد و دانشجو حتما باید برای دریانوردی، چندین روز به آبهای آزاد برود و در صحنه عمل، آموزش ببیند.
تشریح طرح ناو خلیج فارس در محضر فرماندهی معظم کل قوا
سیاری در این گفتگو خاطرنشان کرده بود که "طرح ساخت ناو «خلیج فارس»، 28 شهریور سال 91 در مراسم دانش آموختگی دانشگاه امام خمینی(ره) نوشهر خدمت فرمانده معظم کل قوا ارائه شد و ایشان نیز آن را تایید کردند."
علل نیاز به یک ناو آموزشی مجهز و بزرگ در نداجا
کشورمان ایران با وجود سابقه تاریخی در ساخت کشتیهای بزرگ در زمان خود و اجرای مأموریتهای فرامنطقهای توسط نیروی دریایی در چندهزار سال گذشته (مانند نبرد ماراتن)، در بیش از یک صد سال اخیر از فناوریهای نوین مورد استفاده در عرصه ساخت کشتیها محروم بوده و در نتیجه هیچ گونه سابقهای در ساخت کشتیهای نظامی پیشرفته نداشته است.
اما در میانه دهه 1370 و با دستور و تأکید مقام معظم رهبری کار مطالعه، طراحی و ساخت ناو رزمی چند منظوره با قابلیت حمل بالگرد آغاز شد که در قالب پروژه موج به ساخت ناوشکن (ناو محافظ) جماران منجر شد. چند سال پس از آغاز کارهای مطالعه و طراحی این پروژه، فعالیتهای مشابهی برای ساخت ناوچههای رزمی معروف به رده سینا نیز در کشور آغاز شد که امروزه در شمال و جنوب کشور در حال ساخت است و چندین فروند از آنها به خدمت عملیاتی در آمده است.
از سوی دیگر تجربه ساخت شناورهای غیرنظامی بزرگ نیز در چند سال گذشته با طراحی و ساخت 2 فروند از کشتیهای باری اقیانوسپیمای 185 متری و بیش از 37هزار تنی «ایران-اراک» و نفتکشهای غول پیکر 250 متری و 113هزار تنی از رده «افراماکس» در کشور به وجود آمده است که پایهای دیگر برای طراحی و ساخت سریع ناو عملیاتی-آموزشی خلیج فارس میتواند باشد.
بنا بر این هر چند طراحی و ساخت ناوی به بزرگی خلیج فارس، حرکتی در ردهای بسیار بالاتر از ناو جماران محسوب می‌شود اما با ترکیب توانمندی و تجارب طراحی و ساخت چند رده شناور رزمی و تجربیات موجود از ساخت کشتیهای بزرگ در صنعت دریایی کشور از هم اکنون نتیجهای شایسته برای این تلاش عظیم قابل تصور است.
جدیدترین توضیحات ناو خلیج فارس که توسط نداجا منتشر شده است
اما مدتها بود خبر و توضیحات جدیدی از روند طراحی و ساخت این ناو منتشر نمی شد تا اینکه خبرنگار مشرق در حاشیه هفدهمین همایش صنایع دریایی در جزیره کیش، به توضیحات مستندی در خصوص این پروژه مهم دست یافت. بر اساس این مستندات، طول کلی این ناو حدود یک و نیم برابر جماران یعنی حدود 150 متر و وزن آن در حدود 5 برابر جماران یعنی 6 هزار و 500 تن خواهد بود. همچنین این ناو توان پیمایش 8 هزار مایل دریایی را دارد.
بر اساس تصاویر، کشتی رزمی-آموزشی خلیج فارس قابلیت پذیرش بالگرد را بر روی عرشه مخصوص آن در پاشنه ناو داشته و دارای آشیانه مخصوص (هنگر) برای استقرار بالگرد است که امکان حمل ایمن و حفاظت از بالگرد را در هر گونه شرایط فراهم میکند. از سوی دیگر، با توجه به طراحی صورت گرفته، مشخص است که متخصصان دفاعی کشورمان، برنامه ویژه ای برای کاهش شناسایی این شناور بزرگ توسط رادارها و اصطلاحا پنهانکاری و رادارگریزی این ناو دارند.
طبق مستندات قبلی درباره این پروژه، علاوه بر رادارهای سطحی دوربرد، این ناو از رادار مشابه رادار آرایه فازی عصر که اخیراً رونمایی شد نیز بهره میبرد. برد رادار عصر برای اهدافی با سطح مقطع راداری 4 متر مربع دستکم 200 کیلومتر است و قابلیت ردگیری 1000 هدف را به صورت سه بعدی دارد. بنا بر این از نظر کیفیت و کمیت سامانههای موشکی، ناو بزرگ خلیج فارس در سطحی قابل مقایسه ناوهایی مانند جماران و سهند خواهد بود.
به گزارش مشرق، هر چند نوع سامانه دفاع نقطهای مورد نظر برای ناو خلیج فارس مشخص نیست اما قاعدتاً نوعی از توپهای دارای نواخت تیرِ بالا، عنصر اصلی آن خواهد بود. همچنین تا زمان ورود به خدمت این ناو که در حدود سال 1396 یا 1397 تخمین زده می‌شود ممکن است انواع بهبود یافته رادار عصر، موشکهای کروز ضد کشتی دوربردتر و نیز موشکهای سطح به هوا مانند صیاد-2 به فهرست تسلیحات آن افزوده شود. خصوصاً موشکهایی مانند صیاد-2 که برد بیشتری دارند و سامانه کنترل آتش آنها امکان درگیری با چند هدف را فراهم میکند برای افزایش منطقه امن برای ناو ارزشمند خلیج فارس بیشتر مفید خواهند بود.
در این نمایشگاه، مواردی چون بومی سازی دانش طراحی شناورهای بزرگ نظامی، رفع وابستگی به حضور کارشناسان و شرکت های خارجی در طراحی شناورهای نظامی بزرگ، تربیت و پرورش نیروی انسانی متخصص از نخبگان دانشگاهی و استفاده از ظرفیت های علمی دانشگاههای صنعتی کشور به عنوان دستاوردهای این پروژه ذکر شده است.
ماکت بزرگ ناو خلیج فارس
همچنین غرفه نداجا در نمایشگاه بین المللی کیش اعلام کرده است که اقداماتی چون طراحی هیدرولیک شناور، طراحی سازه ای شناور، جانمایی عمومی و ماشین آلات اصلی و فرعی و نیز طراحی سامانه های سلاح، نهایی شده است.
امیر رستگاری معاون وزیر دفاع و رییس سازمان صنایع دریایی نیز در گفتگویی کوتاه با مشرق با بیان اینکه از روند دقیق ساخت این پروژه به علت انجام آن در نیروی دریایی ارتش مطلع نیست، گفت: تا آنجا که مطلعم، کار ساخت آن از سال آینده آغاز می شود.
با توجه به اصل طراحی ناو رزمی و آموزشی خلیج فارس اجرای مأموریت در آبهای آزاد، این ناو با آخرین فناوریهای صنعت دریایی کشور برای مقاومت و دریانوردی طولانی و مطمئن در آبهای فرامنطقهای مانند اقیانوس آرام ساخته خواهد شد؛ ناوی که ساخت آن، تراز این صنعت کشورمان را در جهان بالا برده و با وارد خدمت شدن به نیروی دریایی راهبردی کشورمان، ایران را پس از روسیه و چین و بالاتر از کشورهایی مانند ژاپن، کره جنوبی، هند و ترکیه به عنوان یکی از غول های دارنده و البته سازنده چنین شناور رزمی بزرگی تبدیل خواهد کرد.
ثمره شیرین اتکا به توان داخلی، پیش از این در پروژه ساخت ناوشکن موج مشاهده شده بود که اولین نمونه آن با نام جماران، سی ام بهمن سال 88 رسما با حضور رهبر معظم انقلاب عملیاتی شد و به زودی وارد هفتمین سال خدمت خود خواهد شد، در حالی که چند نمونه دیگر از رده جماران و رده های بالاتر در حال ساخت است.
یکی از نیازهای نیروی دریایی به عنوان یک نیروی تجهیزات محور، در اختیار داشتن ناو آموزشی-رزمی است که برای تکمیل آموزشهای افسران مختلف خدمت کننده در شناورهای دریایی مورد نیاز است. تاکنون برای مأموریتهای آموزشی از برخی ناوهای پشتیبانی نیروی دریایی استفاده میشده که با توجه به عدم طراحی آنها برای نقش آموزش، نیاز به ناوی با توانمندی مذکور به وجود می آید.
ناو خارک که بخش بزرگی از آموزش فرامنطقه ای پرسنل جوان نداجا را بر عهده دارد
به علاوه این ناوها فاقد سامانه های موشکی مختلف شامل سطح به هوا و سطح به سطح و اژدر بوده و تنها برخی امور آموزشی توسط آنها قابل پوشش بوده است.
همچنین از نظر قابلیت پذیرش افراد و میزان برد، فقط ناو بزرگ خارک تا کنون برای مأموریتهای آموزشی فرامنطقهای اعزام شده در حالی که برای نیروی دریایی راهبردی حضور افسران جوان در چنین مناطقی نیز لازم است. این در حالی است که با توجه به تحریمهای نیروهای مسلح کشورمان امروزه دریافت شناورهای رزمی و آموزشی بزرگ از کشورهای دیگر تقریباً ناممکن است.
تایید رهبر انقلاب بر پروژه لقمان و ساخت ناو آموزشی خلیج فارس
تا اینکه امیر دریادار حبیب‌الله سیاری فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران از طراحی پروژه مهمی به نام "لقمان" خبر داد که با هدف ساخت ناو منحصر به فرد آموزشی رزمی منطقه در حال انجام است و گفت: «خلیج فارس» یک ناو آموزشی است که برای ما از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است چراکه بخش اعظمی از آموزش‌ها علاوه بر جنبه تئوریک، جنبه عملی دارد و دانشجو حتما باید برای دریانوردی، چندین روز به آبهای آزاد برود و در صحنه عمل، آموزش ببیند.
تشریح طرح ناو خلیج فارس در محضر فرماندهی معظم کل قوا
سیاری در این گفتگو خاطرنشان کرده بود که "طرح ساخت ناو «خلیج فارس»، 28 شهریور سال 91 در مراسم دانش آموختگی دانشگاه امام خمینی(ره) نوشهر خدمت فرمانده معظم کل قوا ارائه شد و ایشان نیز آن را تایید کردند."
علل نیاز به یک ناو آموزشی مجهز و بزرگ در نداجا
کشورمان ایران با وجود سابقه تاریخی در ساخت کشتیهای بزرگ در زمان خود و اجرای مأموریتهای فرامنطقهای توسط نیروی دریایی در چندهزار سال گذشته (مانند نبرد ماراتن)، در بیش از یک صد سال اخیر از فناوریهای نوین مورد استفاده در عرصه ساخت کشتیها محروم بوده و در نتیجه هیچ گونه سابقهای در ساخت کشتیهای نظامی پیشرفته نداشته است.
اما در میانه دهه 1370 و با دستور و تأکید مقام معظم رهبری کار مطالعه، طراحی و ساخت ناو رزمی چند منظوره با قابلیت حمل بالگرد آغاز شد که در قالب پروژه موج به ساخت ناوشکن (ناو محافظ) جماران منجر شد. چند سال پس از آغاز کارهای مطالعه و طراحی این پروژه، فعالیتهای مشابهی برای ساخت ناوچههای رزمی معروف به رده سینا نیز در کشور آغاز شد که امروزه در شمال و جنوب کشور در حال ساخت است و چندین فروند از آنها به خدمت عملیاتی در آمده است.
از سوی دیگر تجربه ساخت شناورهای غیرنظامی بزرگ نیز در چند سال گذشته با طراحی و ساخت 2 فروند از کشتیهای باری اقیانوسپیمای 185 متری و بیش از 37هزار تنی «ایران-اراک» و نفتکشهای غول پیکر 250 متری و 113هزار تنی از رده «افراماکس» در کشور به وجود آمده است که پایهای دیگر برای طراحی و ساخت سریع ناو عملیاتی-آموزشی خلیج فارس میتواند باشد.
بنا بر این هر چند طراحی و ساخت ناوی به بزرگی خلیج فارس، حرکتی در ردهای بسیار بالاتر از ناو جماران محسوب می‌شود اما با ترکیب توانمندی و تجارب طراحی و ساخت چند رده شناور رزمی و تجربیات موجود از ساخت کشتیهای بزرگ در صنعت دریایی کشور از هم اکنون نتیجهای شایسته برای این تلاش عظیم قابل تصور است.
جدیدترین توضیحات ناو خلیج فارس که توسط نداجا منتشر شده است
اما مدتها بود خبر و توضیحات جدیدی از روند طراحی و ساخت این ناو منتشر نمی شد تا اینکه خبرنگار مشرق در حاشیه هفدهمین همایش صنایع دریایی در جزیره کیش، به توضیحات مستندی در خصوص این پروژه مهم دست یافت. بر اساس این مستندات، طول کلی این ناو حدود یک و نیم برابر جماران یعنی حدود 150 متر و وزن آن در حدود 5 برابر جماران یعنی 6 هزار و 500 تن خواهد بود. همچنین این ناو توان پیمایش 8 هزار مایل دریایی را دارد.
بر اساس تصاویر، کشتی رزمی-آموزشی خلیج فارس قابلیت پذیرش بالگرد را بر روی عرشه مخصوص آن در پاشنه ناو داشته و دارای آشیانه مخصوص (هنگر) برای استقرار بالگرد است که امکان حمل ایمن و حفاظت از بالگرد را در هر گونه شرایط فراهم میکند. از سوی دیگر، با توجه به طراحی صورت گرفته، مشخص است که متخصصان دفاعی کشورمان، برنامه ویژه ای برای کاهش شناسایی این شناور بزرگ توسط رادارها و اصطلاحا پنهانکاری و رادارگریزی این ناو دارند.
طبق مستندات قبلی درباره این پروژه، علاوه بر رادارهای سطحی دوربرد، این ناو از رادار مشابه رادار آرایه فازی عصر که اخیراً رونمایی شد نیز بهره میبرد. برد رادار عصر برای اهدافی با سطح مقطع راداری 4 متر مربع دستکم 200 کیلومتر است و قابلیت ردگیری 1000 هدف را به صورت سه بعدی دارد. بنا بر این از نظر کیفیت و کمیت سامانههای موشکی، ناو بزرگ خلیج فارس در سطحی قابل مقایسه ناوهایی مانند جماران و سهند خواهد بود.
به گزارش مشرق، هر چند نوع سامانه دفاع نقطهای مورد نظر برای ناو خلیج فارس مشخص نیست اما قاعدتاً نوعی از توپهای دارای نواخت تیرِ بالا، عنصر اصلی آن خواهد بود. همچنین تا زمان ورود به خدمت این ناو که در حدود سال 1396 یا 1397 تخمین زده می‌شود ممکن است انواع بهبود یافته رادار عصر، موشکهای کروز ضد کشتی دوربردتر و نیز موشکهای سطح به هوا مانند صیاد-2 به فهرست تسلیحات آن افزوده شود. خصوصاً موشکهایی مانند صیاد-2 که برد بیشتری دارند و سامانه کنترل آتش آنها امکان درگیری با چند هدف را فراهم میکند برای افزایش منطقه امن برای ناو ارزشمند خلیج فارس بیشتر مفید خواهند بود.
در این نمایشگاه، مواردی چون بومی سازی دانش طراحی شناورهای بزرگ نظامی، رفع وابستگی به حضور کارشناسان و شرکت های خارجی در طراحی شناورهای نظامی بزرگ، تربیت و پرورش نیروی انسانی متخصص از نخبگان دانشگاهی و استفاده از ظرفیت های علمی دانشگاههای صنعتی کشور به عنوان دستاوردهای این پروژه ذکر شده است.
ماکت بزرگ ناو خلیج فارس
همچنین غرفه نداجا در نمایشگاه بین المللی کیش اعلام کرده است که اقداماتی چون طراحی هیدرولیک شناور، طراحی سازه ای شناور، جانمایی عمومی و ماشین آلات اصلی و فرعی و نیز طراحی سامانه های سلاح، نهایی شده است.
امیر رستگاری معاون وزیر دفاع و رییس سازمان صنایع دریایی نیز در گفتگویی کوتاه با مشرق با بیان اینکه از روند دقیق ساخت این پروژه به علت انجام آن در نیروی دریایی ارتش مطلع نیست، گفت: تا آنجا که مطلعم، کار ساخت آن از سال آینده آغاز می شود.
با توجه به اصل طراحی ناو رزمی و آموزشی خلیج فارس اجرای مأموریت در آبهای آزاد، این ناو با آخرین فناوریهای صنعت دریایی کشور برای مقاومت و دریانوردی طولانی و مطمئن در آبهای فرامنطقهای مانند اقیانوس آرام ساخته خواهد شد؛ ناوی که ساخت آن، تراز این صنعت کشورمان را در جهان بالا برده و با وارد خدمت شدن به نیروی دریایی راهبردی کشورمان، ایران را پس از روسیه و چین و بالاتر از کشورهایی مانند ژاپن، کره جنوبی، هند و ترکیه به عنوان یکی از غول های دارنده و البته سازنده چنین شناور رزمی بزرگی تبدیل خواهد کرد.
