پشتیبانی از نیروهای زمینی در مناطق که حایل به منطقه رزمی و خطر می باشد ،امری بسیار حیاتی می باشد و در پیروزی و کاهش تلفات نیروهای خودی بسیار تاثیر گذار می باشد،اما پشتیبانی زمینی در مناطق جنگی کار ساده و کار هر پرنده و جنگنده نمی باشد و مستلزم طراحی خاص و مناسب می باشد به ویژه این که اکثر جنگنده های امروزی برای برتری هوایی و افزایش قدرت رزمی هوایی می باشد و از پس مامویت های جانبی بر نمی آیند،ولیکن طراحان و البته قطب قدرت جنگ سرد شوروی با توجه به این نیاز مبرم به طراحی یکی از برترین جنگنده های پشتیبانی زمینی کرده اند که تا کنون نیز پرچمدار این نوع جنگنده ها می باشد، یعنی سوخو ۲۵ .
پیدایش
در سالهای ۱۹۶۸ بود که نیروی زمینی ارتش شوروی نیاز خود به یک جنگنده برای پشتیبانی و حمایت زمینی از نیروهای خودی اعلام کرد،این ایده و نیاز در پی تجزیه و تحلیل تجارب نظامی شوروی ها در حمله زمینی در دهه های قبل شکل گرفت.در این سالها شوروی از جنگنده های چون میگ ۲۱ و میگ-۱۷ و سوخو ۷ و ۱۷ در نقش بمب افکن برای نقش حمایتی از نیروهای زمینی استفاده می کرد اما نقایص و کمبودهای این نوع کار به زودی آشکار شد و به طور کل باعث شد تا شوروی ها نیاز خود را اعلام کننند،که در این بین دو شرکت ایلیوشن و سوخو(که بعدها شرکت های یاک و میگ وایلیوشن را کنار زد و خود یک تنه سردسته تولید هواپیمای روسیه شد) وارد کار شدند،ایلویشن با طرح ایلیوشن ۱۰۲و سوخو با طرح تی-۸ وارد شدند و از این بین ارتش طرح تی-۸ سوخو را پسندید و سوخو مامور طراحی و پاسخ به نیاز ارتش شد.
در این بین طراحان سوخو وارد طراحی شدند و اولین نمونه تی-۸ در سال ۱۹۷۲ پرواز کرد تا سال ۱۹۷۵ در طی آزمایش ها و بهبودی های گسترده طرح آن تکمیل شد.البته طرح ایلیوشن ۱۰۲ نیز بسیار شبیه به سوخو ۲۵ می باشد اما سوخو ۲۵ وارد میدان شد و ایلیوشن ۱۰۲ نیز به انبار رفت و ایلیوشن امیدوار بود که طرح توسط کشور دیگر در اینده دوباره مورد استفاده قرار گیرد .اما در اواسط دهه ۱۹۷۰ ورود طرح سوخو ۲۷ باعث شد تا طرح تی-۸ کمی وقفه را به خود بیند در این سالهای نیز یک تیم جدا روی بررسی طرح اِی ۱۰ تاندربولت امریکایی وارد عمل شدند و نتایج این بررسی ها نیز در طرح سوخو ۲۵ مشهود می باشد.در سال ۱۹۷۷ این هواپیما در دام تصاویر ماهواره های آمریکایی افتاد و برای غربی ها اشکار شد.تا سال ۱۹۸۰ نیز تغییرات روی طرح تی-۸ صورت گرفت تا اینکه برای آزمایش واقعی، افغانستان انتخاب گردید
سوخو-۲۵ یو بی کِی
دو پیش نمونه تی-۸ در سال ۱۹۸۰ وارد افغانستان شد و در مابین ۱۶ آوریل تا ۵ ژوئن ۱۹۸۰ ،۱۰۰ پرواز توسط تی-۸ در پایگاه شیندند افغانستان صورت گرفت که نتایج آن برای ارتش بسیار عالی بود و خط تولید این جنگنده در تفلیس گرجستان اغاز شد نتایج عالی سوخو ۲۵ باعث شد تا سوخو-۲۵ محبوب دل خلبانان شوروی و روسیه حال شود،البته باید گفت که سوخو-۲۵ شاید تنها جنگنده ای در جهان باشد که خط تولید خود را نیز بمباران و نابود کرده باشد.
ویژگی ها
با توجه به پشتیبانی و حمایت از نیروهای زمینی در میدان نبرد،این نوع هواپیماها با حجم وسیعی از تهدیدات روبروی میشوند در سوخو-۲۵ نیز سعی شده اولویت بالایی برای حفاظت در نظر گفته شود.خلبان در کابین زرهی مقاوم تیتانیومی قرار گرفته و شیشه های خلبان نیز ضد گلوله می باشد.در ساختار و بدنه سوخو-۲۵ از ۶۰ درصد آلومینیوم ،۱۹ درصد فولاد ، ۱۳٫۵ درصد تیتانیوم ، ۲ درصد الیاژ منیزیم و ۵٫۵ درصد مابقی استفاده گردیده است ، در نسخه های اولیه کابین خلبان در مقابل گلوله های ضد هوایی ۲۳ م م به صورت کامل مقاوم می باشد،در طی جنگ افغانستان پرسنل فنی بارها شاهد جای برخورد گلوله های توپ ضد هوایی روی بدنه این جنگنده بودند ولیکن جنگنده با خلبان سالم به پایگاه بدون هیچ ایرادی برگشته بود اما با این حال برخورد توپ های ضد هوایی نیز گهگاهی باعث از کار افتادن یا نقص فنی هیدرولیک و سطوح کنترلی این جنگنده میشد.با بهینه سازی های گسترده در طی سالهای مختلف این جنگنده در برابر توپ های ۲۳ م م مقاوم شده است به علاوه این که دوربودن موتورهای جنگنده به علاوه صفحه زرهی فولادی مابین موتورهای باعث شده تا جنگنده حتی پس از برخورد موشک های حرارتی با یک موتور نیز به پرواز خود ادامه داده و به مقصد برسد ،کاری که خلبانان شوروی در افغانستان در چندین مورد انجام دادند و جنگنده اصابت دیده را به زمین نشاندند.در موردی در افغانستان یک سوخو-۲۵ با ۱۶۵ نقطه برخورد گلوله و ترکش و با انکه سیستم و سطوح کنترلی و موتور و مخزن سوخت اسیب دیده بود به پایگاه خود با خلبان سالم برگردد و بعد از تعمیرات دوباره به رده عملیاتی برگشت.
کابین اولیه سوخو-۲۵
از جمله ویژگی های فراگ فوت مانور پذیری بالا در سرعت های بالا و شعاع گردش کم می باشد که باعث میشود پس از شناسایی یک هدف ، بدون از دست دادن دید خلبان نسبت به دشمن بر سر هدف گردش کرده و در چندین دور آنها را بمباران کند که این مسئله کیفیت انجام هر سورتی پرواز را به طرز قابل توجهی افزایش می دهد.
سوخو-۲۵ توان حمل طیف وسیعی از جنگ افزارهای را دارد به طوری که در تجارب جنگ افغانستان نیز ثابت شد در کل مقدار خسارات و تلفات بسیار بالا بوده و کمتر کسی توانسته از دست آتش فراگفوت فرار کند.در نگاه اول سوخو-۲۵ مجهز به توپ ۳۰ م م دو لول جی اس اچ ۵۸ با ۲۵۰ گلوله و نرخ آتش ۳۰۰۰ گلوله در دقیقه در زیر بدنه خود می باشد.هم چنین در زیر بالهای ۱۰محل نصب برای حمل تسلیحات اعم از:راکت ها،موشک های هوا به سطح و هوا به هوا و بمب های لیزری و بمب های خوشه ای و آتش زا و ناپالم شامل:راکت انداز های ۳۲ لول ۵۷ م م اس ۵،راکت اندازهای ۲۰ لول ۸۰ م م اس ۸،راکت انداز های ۵ لول ۱۲۲ م م اس ۱۳ ،راکت های ۲۴۰ م م اس ۲۵،بمب های ۱۰۰ کیلویی ۲۵۰ و ۵۰۰ کیلویی(FAB-250, FAB-500)،بمب ۵۰۰ کیلویی هدایت لیزری کا اِی بی موشک های هدایت لیزری خا ۲۹ ال ،خا ۲۵ ام ال، موشک های ضد رادار خا ۲۵ ام پی،موشک هوابه هوا فروسرخ آر ۶۰ و آر ۷۳به وزن ۴ تن را دارامی باشد.
تغدیه توپ ۳۰ م م سوخو-۲۵ که توسط دو کاربر حدود ۴۰ دقیقه طول میکشد و خالی کردن آن کمتر از ۶ ثانیه
سوخو-۲۵ اس ام در حال حمله و راکت باران مواضع دواعش در سوریه
ترکیب تسلیحاتی سوخو ۲۵ بسته به نوع عملیات آن متغیر می باشد و اما در بیشتر عملیات های انجام داده شده شاهد استفاده از تسلیحات غیر هدایت شونده بوده ایم.سوخو ۲۵ از دو موتور توربوجت آر ۱۹۵ استفاده می کند که به صورت فاصله دار از هم در زیر بال نصب شده است این موتور ها قدرتی معادل ۴۴٫۱۸ در هر کیلونیوتن و حداکثر سرعتی معادل ۹۵۰ کیلومتر بر ساعت را برای این جنگنده فراهم می سازد.در ابتدا سوخو ۲۵ از موتور توربوجت آر ۹۵ اس اچ بهره می برد که به مرور زمان و ارتقا بندی ها در نسخه های جدید شاهد استفاده از موتور آر ۱۹۵ می باشیم.از دیگر تجهیزات این هواپیمت صندلی پرتاب شونده همانند سوخو-۲۷ می باشد.
مدل های سوخو ۲۵
سوخو-۲۵
اولین نسخه از سوخو-۲۵ در کارخانه شماره ۳۱ در تفلیس گرجستان تولید میگشت و در بین سالهای ۱۹۷۸ تا ۱۹۸۹ ،این کارخانه ۵۸۲ فروند سوخو ۲۵ را به تولید رساند ،نکته قابل توجه این که این نسخه به دلایل مختلف من جمله امنیت پروازی اجازه شلیک راکت های ۲۴۰ م م اس ۲۴ را نداشت.
سوخو-۲۵ کا
مدل صادراتی از سوخو ۲۵ که در با نام کا شناخته می شود حرف کا حرف نخست عبارت Komercheskiy می باشد.این مدل در کارخانه شماره ۳۱ در گرجستان تولید می گشت و تفاوت آن با نسخه اصلی در جزئیات کوچک مربوط به تجهیزات پروازی می باشد،تولید این نمونه از سال ۱۹۴۸ اغاز و در سال ۱۹۸۹ با ساخت حدود۱۸۰ فروند نسخه کا به پایان رسید.
سوخو-۲۵ یو بی
حرف یو بی این نسخه برگرفته شده از دو حرف اول دوکلمهUchebno-Boyevoy می باشد،اولین نسخه از با نام تی-۸۰ یو بی -۱ نام گرفته و در ژوئیه ۱۹۸۵ بیرون آمد و در پایان سال ۱۹۸۶ ،با ورود ۲۵ فروند،به طور رسمی وارد خدمت شد.این نسخه صرفا آموزشی و دو سرنشینه بوده و از توان رزمی نسخه تک سرنشینه برخوردار می باشد.
سوخو-۲۵ یو بی کا
به موازات ساخت سوخو ۲۵ یو بی ،سوخو ۲۵ یو بی کا برای صادرات نیز وارد تولید گشت.
سوخو-۲۵ یو بی ام
یک نسخه بروز شده از سوخو ۲۵ با قابلیت های ارتقا یافته حملات و گشت های شناسایی و کنترل هوایی که در سال ۲۰۰۶ پرواز و در سال ۲۰۱۰ وارد خدمت گشت.این نسخه شامل رادار و تجهیزات پروازی و ارتقا امنیت در برابر موشک های حرارتی و . . . می باشد.
سوخو-۲۵ یو تی جی
کلمه اختصاری یو تی جی مخفف عبارت Uchebno-Trenirovochnyy s Gakom می باشد و برای آموزش خلبانان مخصوص ناوهواپیمابر می باشد،این نسخه اولین بار در سال ۱۹۸۸ پرواز کرد و ۱۰ فورند نیز ساخته شده است و تا سال ۱۹۹۱ نیمی از این تعداد روی ناو هواپیمابر آدمیرال کوزنتسوف در خدمت بودند که برای برآورده ساختن نیاز های آموزشی تعدادی از سوخو ۲۵ های یو بی به یو تی جی تبدیل گشتند.
سوخو-۲۵ بی ام
یک نسخه توسعه یافته از سوخو۲۵ در سال ۱۹۸۶ که با نام تی-۸ بی ام ۱ شناخته شد و برای اولین بار در مارس ۱۹۹۰ به پرواز درآمد،هم چنین این نسخه برای آموزش پرسنل نیروهای زمینی و دریایی نیز به کار می رود،موتور مورد استفاده در این نسخه موتور آر ۱۹۵ مجهز به سیستم ناوبری دوربرد سامانه تهاجمی دیجیتال و مسافت یاب لیزری می باشد از روی این نسخه حدود ۵۰ فروند ساخته شد.
سوخو-۲۵ تی
یک نسخه با قابلیت ضد زرهی بالا که آزمایشات خود در چچن با موفقیت پشت سر گذاشت،این نسخه مشابه نسخه بی ام می باشد و در ۸۵ درصد با بی ام یکی می باشد.از جمله ویزگی های این نسخه برآمدگی پشت کابین که جای حمل سامانه های دیجیتال پیشرفته می باشداین نسخه مجهز سامانه ناوبری یک پارچه دیجیتال SUV-25T با قابلیت انتخاب تسلیحات و هدایت خودکار می باشد و در همه نوع شرایط اب و هوایی قادر به اجرای عملیات می باشد در نقطه نشر تسلیحاتی نیز دگرگونی هایی در این نسخه دیده می شود که می توان به قابلیت حمل بمب هدایت تلویزیونی کاب ۵۰۰ کِی آر و بمب هدیات لیزری Kh-25ML اشاره نمود به علاوه این که این نسخه قابلیت ضد زرهی بالایی داشته.کار تولید این نسخه از اواسط دهه ۱۹۸۰ شروع و تا سال ۱۹۹۰ ،۸ فروند ساخته شد،هم چنینی کاربهوبود و ارتقا نیز این نسخه تا سال ۲۰۰۰ پشت سر گذاشته است.
سوخو-۲۵ تی ام(سوخو-۲۹)
یک نسخه بهبود یافته از سوخو-۲۵ تی با قابلیت های حمله و ناوبری بهتری نسبت به نسخه قبلی خود و مجهز به یک رادار پالاس داپلر کوپیو در زیر بدنه برای درگیری هوایی (با موشک آر ۷۷)که می توان به جای آن رادار میلی موج یا تصویربردار فروسرخ قرار داد و هم چنین موشک های ضد کشتی خا ۳۵ و خا ۳۱٫این نسخه در اواخر دهه ۱۹۹۰ از سوی نیروی دریایی لغو و طرح سوخو-۲۹ اس ام جایگزین آن شد.
سوخو-۲۹ اس ام
به دنبال لغو طرخ سوخو-۲۹ تی ام شکل گرفت که شامل سامانه تهاجمی و رایانه دیجیتال و دوربین های اپتیکی و کابین با نمایشگرهای دیجیتال با هماهنگی کامل برای عملیات و دید شبانه و موشک های هدایت لیزری و موشک ضد رادار خا ۲۵ و انواع راکت ها شامل راکت ۱۳۰ م م و برای دفاع از خود مجهز به موشک آر ۷۳ می باشد. از این نسخه تا سال ۲۰۱۳ ،۶۰ فروند تولید گشت.
سوخو-۲۹ کا ام
یک نسخه گرجستانی از سوخو-۲۵ ملقب به عقرب با همکاری اسرائیل در سال ۲۰۰۱٫از جمله ویژگی های این نسخه کابین شیشه ای با نقشه دیجیتال و سیستم کنترل تسلیحاتی رایانه ای ،سیستم ناوبری دقیق، پرواز در انواع شرایط اب و هوایی و بقا پذیری بیشتر در میادین نبرد و سازگار با سازمان رزم ناتو می باشد.این نسخه توان حمل بمب های هدایت شونده لیزری مارک ۸۲ و مارک ۸۳ و موشک هوا به هوای ار ۷۳ را می باشد.
سوخو-۲۸
سوخو-۲۸ یک جت آموزشی با سرمایه خصوصی شرکت سوخو بر اساس سوخو-۲۵ یو بی می باشد.
برخی از مدل ها به اختصار
سوخو-۲۵ آر
یک نسخه شناسایی که هرگز ساخته نشد.
سوخو-۲۵ یو ۳
یک نسخه آموزشی سه سرنشینه که در سال ۱۹۹۱ به دلیل فقدان بودجه لغو شد.
سوخو-۲۵ یو
یک نسخه آموزشی ساخته شده در سال های ۱۹۹۶ تا ۹۸ در گرجستان که سه نسخه تولید گشت.
سوخو-۲۵ ام ۱/سوخو-۲۵یو بی ام ۱
نسخه های مدنیزه شده توسط اوکراین می باشند.
جی ای ۳۱
برنامه تولید سوخو-۲۵ بدون پشتیبانی و تجهیزات روسی در گرجستان
سابقه نبرد
سوخو-۲۵ فراگفوت در غروب دل انگیز
سوخو-۲۵ به عنوان یکی از موفق ترین و بهترین جنگنده های روسی (شوروی) در میادین جنگی به حساب می آید،طوری که در اکثر نبردهای توانسته عملکرد بهترین جنگنده در نبرد را به سود خود کسب کند.
اولین سابقه حضور رزمی سوخو-۲۵ در جنگ افغانستان می باشد که اولین آزمایشات خود را نیز در این جنگ آغاز کرد و تا آخر این نبرد یار رو یاور نظامیان شوروی بوده است و بیش از ۶۰ هزار ساعت عملیات پروازی را به ثبت رساند.در طی این جنگ یک تیپ بزرگ از سوخو-۲۵ با سه اسکادران به فرماندهی سرهنگ دوم باکوشف ایجاد گردید.
در طی این جنگ و با طولانی شدن آن تاکتیک های مختلفی از سوی شوروی ها وضع شد که می توان تاکتیک مکملی با میل-۲۴ و میل-۸ اشاره کرد،ابتدا میل ۸ مناطق را نشانه گذاری و سپس سوخو-۲۵ ها منطق را بمباران و توپ های ضد هوایی را نابود و سپس بالگردهای میل-۲۴ وارد معرکه شده و هر کَس و ناکسی را نابود می کردند تاکتیکی که بسیار موثر واقع شد.هم چنین سوخو-۲۵ در ابتدا بدون داشتن تجهیزات پروازشبانه ،شبانه نیز دست به عملیات می زد و به دسته های مهماتی و جنگی مجاهدان که شبانه حرکت می کردند حمله می کردند در طی عملیاتی سوخو-۲۵ ها با انداختن بمب مسیر کاروان را مسدود و اهداف متحرک را ثابت و سپس با راکت کاروان و اهداف را به آتش می کشیدند. از دیگر موارد استفاده از سوخو-۲۵ عملیات مین ریزی بود که با نصب ۲ یا ۴ غلاف KMG-U اقدام به مین ریزی منطقه می کردند.
به طور کلی همه نوع تسلیحات سوخو-۲۵ در این جنگ آزمایش و مورد استفاده قرار گرفت از جمله بمب های ۱۰۰ و ۵۰ و انواع راکت اندازها به خصوص راکت انداز های ۸۰ م م و بمب های ترموباریک ODAB-500P استفاده گردید .در طی این جنگ سوخو-۲۵ نیز اولین پرتاب موشک هدایت شونده عملیاتی را نیز به خلبانی الکساندر وروتسکوی با موشک خا ۲۳ ثبت شد گرچه که این کار هم باعث محبوییت این موشک در بین خلبانان نشود،در اواخر این جنگ نیز سوخو-۲۵ ها پرتاب بمب ها و موشک های هدایت لیزری را تجربه کردند اما این چیزی که باعث شد تا غربی ها در مورد نحوه هدایت بمب های هدایت لیزری کنجکاوی نشان دهند چرا که سوخو-۲۵ مجهز به نمایشگرهای دیجیتالی برای هدایت موشک ها نبوند،اما خلبانان شوری برای پرتاب این گونه موشک ها با فعال کردن مسافت یاب لیزری بر روی سایت هدفگری روبرویش یک علامت نشان گیری ظاهر میشد ، خلبان به کمک دسته ای این علامت نشان گیر را میتوانست بالا و پایین و چپ راست کند .خلبان هنگامی که یک هدف را مشخص میکرد به طرف ان حرکت کرده، با جابجا کرد علامت نشان گیر روی سایت هدفگیری جلوی خود، علامت را روی هدف گذاشته ،لوک میکرد و بعد موشک را شلیک میکرد.اما وقتی که بی تی آر ۸۰ با سیستم ناوبری اینسیریایی و رادیوی هوابرد با یک نشانه گذاری لیزری وادر نبرد شد موشک های هدایت لیزری خا ۲۹ ال از دقت بسیار بالایی برخوردار گشتند.
مجاهدین افغان هیچ وقت تصور نمی کردند که هم با تانک ها و نفربر های شوروی درگیری دارند و هم با تانک های پرنده شوروی یعنی سوخو-۲۵ و میل-۲۴٫در جریان این جنگ تلفات مجاهدین در مقابل سوخو-۲۵ و بالگردهای شوروی رو به فزونی گذاشت سعی در اقدامات متقابل کردند اولین سلاح مجاهدین توپ های ضد هوایی ۱۲٫۷ و ۲۰ و ۱۴٫۵ م م بود گلولوه های ۱۴٫۵ م م تا ارتفاع ۵ تا ۶ هزار پایی و گلوله های ۲۰ م م تا ارتفاع ۶۵۶۰ م م همچنان موثر بودند اما هیچ کدام از این راه ها هم در مقابل سوخو۲۵ موثر نبودند و مجاهدین دست به موشک های حرارت یاب اترلا و استرینگر بردند برای مقابله نیز شوروی ها ابتدا ۴ پرتابگر فلر ASO-2V-0 در دو طرف بال نصب کردند و بعدا نیز چهار پرتابگر دیگر نیز بالای خروجی موتور قرار دادند تا سوخوها از دست موشک های حرارت یاب فرار کنند،در این میان دوربودن موتورها باعث شده بود حتی پس از برخورد یک موشک به موتور از کار افتادن آن موتور دیگر نیز سالم بماند و خلبان بتواند هواپیما را به فرودگاه برساند.در موادری نیز که سوخو-۲۵ ها مورد اصابت قرار گرفته بودند خلبانان شوروی از هواپیما ایجکت نکردند و سعی در فرونشاندن هواپیما کردند چه سالم و چه قوطی شده حتی در موردی به خلبانی سرگرد کنستانتین اوسیپوف که هواپیمایش مورد اصابت قرار گرفته بود و بخش اعظم هواپیما آتش گرفته بود وسیستم های کنترلی از کار افتاده بودند و بمب ۵۰۰ کیلویی هم نصب بود هواپیما را با موفقیت به زمین بنشاند. ،شاید یکی از علت اصلی این که خلبانا ایجکت نمی کردند تجربه بد ایجکت خلبان روتسکوی بود که باعث آسیب شدید ستون فقرات و شکستن یکی از دست های وی شد.
طبق برآورد ارتش سرخ در بین سالهای ۱۹۸۴ تا ۸۶ حدود ۱۰۵۶ موشک هدایت شونده توسط مجاهیدن شلیک شد که از این تعداد فقط ۲۳ مورد موجب سقوط و منهدم شدن بالگردها و هواپیماهای شوروی گردید.در طول این جنگ ۲۳ فروند سوخو-۲۵ سقوط کردند یعنی در نظر گرفتن ۶۰ هزار ساعت عملیات پروازی به ازای هر ۲۶۰۰ ساعت تنها یک فروند از بین رفته است.
جنگ ایران و عراق
بعد از جنگ افغانستان سوخو-۲۵ طعم دومین نبرد واقعی را در جنگ ایران و عراق چشید این هواپیماها در آخر جنگ ایران و عراق به عراق تحویل داده شد و با انجام ۹۰۰ سورای پروازی ۱ فروند سقوط کرد.تا قبل از تهاجم به کویت عراق ۷۳ فروند سوخو-۲۵ در اختیار گرفته بود.
جنگ خلیج فارس
در طی این جنگ سوخو-۲۵ هیچ عملیات جنگی را تجربه نکرد و بیشتر در نقش مهاجری غریب برای ایرانیان خودنمایی کرد. در طی این جنگ تعدادی از سوخو-۲۵ هابه ایران پناهنده شدند که طبق آمار ۷ فروند به ایران رسیدند و ۲ فروند نیز توسط اف-۱۵ های عربستان نابود گشتند.
جنگ آبخاز
در طی این جنگ نیروهای گرجستانی استفاده مفیدی از این هواپیما علیه شورشیان اسلامگرا بردند،در طی این جنگ یک فروند سوخو-۲۵ توسط سام ۱۴ نیز ساقط گردید.
جنگ اول چچن
سوخو-۲۵ یکی از پرکاربرد ترین جنگنده های روسی در طی این جنگ بود،در طی این جنگ ۲۶۶ فروند هواپیما روی زمین نابود کرد،در کل جنگ حدود ۹۰۰۰ سورت پرواز داشت و ۵۳۰۰ هدف را نابود کرد در طی این جنگ نیز ۴ سوخو-۲۵ مورد هدف قرار گرفت و نابود گشت.
جنگ دوم چچن
در طی این جنگ سوخو-۲۵ به صورت گسترده علیه شورشیان چچنی استفاده گردید به خصوص مراحل اولیه عملیات و علیه چریک های اموزش دیده چچنی،اما در طی این جنگ ۷ فروند سوخو-۲۵ منهدم گشتند.
جنگ بین اتیوپی و اریتره
از طرف اتیوپی علیه اهداف اریتره استفاده گردید.یک فروند توسط میگ-۲۹ اریتره ساقط شد.
درگیری های جمهوری مقدونیه
توسط نیروهی هوایی مقدونیه علیه جدایی طلبانان البانیایی استفاده گردید.
جنگ دارفور
توسط سودان
درگیری های فرانسه و ساحل عاج
در طول جنگ داخلی توسط نیروهای دولتی علیه شوریان مورد استفاده قرار گرفت،در ۴ نوامبر ۲۰۰۴ یک فروند سوخو-۲۴ به مواضع نیروهای حافظ صلح مستقر در بواکه حمله کرد که منجر به کشته شدن ۹ حافظ صلح و کاگر آمریکایی و زخمی شدن ۳۷ سرباز شد. که کمی بعد از آن فرانسویها واکنش تندی نشان دادند و پایگاه هوایی ساحل عاج را بمباران کردند که در طی این حمله ۲ سوخو-۲۵ نیز نابود گشت.
جنگ ۲۰۰۸ گرجستان روسیه
گهگاهی کشورهای کوچک و نه چندان قدرتمند که مورد حمایت کشورهای غربی قرار میگیرند هوای بزرگی سرزمین گشایی می زنند ،چیزی که برای گرجستان بسیار صادق است.گرجستانی ها ابتدا با سوخو-۲۵ به اوستیای جنوبی حمله و دست تصرف منطقه زدند اما چندی نگذشت که ارتش و نیروی هوایی روسیه وارد کارزار شدند و به سرعت تمام با درهم شکستن نیروهای گرجی آن ها را به عقب راندند،در طی این جنگ سوخو-۲۵ بسیار درخشان ظاهر شد طوری که روسها متقاعد شدند که باز هم سوخو-۲۵ را تولید کنند و حسابی دوباره در نیروی هوایی و هوانیروز خود باز کنند.در طی این جنگ سوخو-۲۵ ها برای اولین بار کارخانه تولید خود را نابود کردند در طی این جنگ سه سوخو-۲۵ روسی نیز منهدم گشتند از طرف مقابل نیز سه سوخو-۲۵ ساقط گشت.
درگیری ها اوکراین
در طی این درگیری ها توسط نیروهای اوکراینی و شورشیان مورد استفاده قرار گفت،جنگی که ۹ سوخو-۲۵ اوکراینی ساقط شدند و منابع اوکراینی ساقط شدن این جنگنده ها رابه روسیه نسبت دادند.
در ۲۶ می ۲۰۱۴ سوخو-۲۵ ها فرودگاه دونستک را راکت باران کردند و فرودگاه را به تصرف نیروهای اوکراینی درآمد اما با حمله دیگر شورشیان این فرودگاه دوباره در دست شورشیان افتاد.در ۲ جولای ۲۰۱۴ یک سوخو-۲۵ به علت نقض فنی سقوط کرد،به فاصله کمی بعد از این در ۱۶ جولا یک فروند سوخو-۲۵ توسط موشک ار ۲۷ یک میگ ۲۹ مورد هدف قرار گرفت و مقامات اوکراینی روسیه را عامل دانستند اما این ادعاها از طرف روسیه تکذیب گشت،چند روز بعد در ۲۳ جولای نیز دو فروند سوخو-۲۵ در دونستک ساقط گشتند که از همان ابتدا اوکراینی ها مدعی شدند که این دو هواپیما توسط موشک های شلیک شده از روسیه ساقط شده اند.به دنبال این در ۲۹ اگوست ۲۰۱۴ یک فروند سوخو-۲۵ دیگر نیز توسط روس گراها ساقط شد که خلبان با موفقیت توانست اجکت کند،بار دیگر هم اوکراین مدعی ساقط شدن این جنگنده توسط روسیه شدند،اما در همان روز روس گراها اعلام کردند که ۴ فروند سوخو-۲۵ را ساقط کردند.برای اولین بار شورشیان اوکراینی با اشاره یک منبع رسانه ای از استفاده سوخو-۲۵ علیه نیروهای اوکراینی در منطقه Debaltsev خبر دادند.
درگیری های عراق علیه داعش از سال ۲۰۱۴
با حملات داعش و تصرف مناقی از عراق توسط داعش،نیروهای عراقی در مبارزه با داعش تعدادی سوخو-۲۵ از روسیه و ایران به صورت دسته دوم دریافت کردند.اما نیروهای عراقی بیشتر که از تجهیزات آمریکایی در نیروی هوایی خود بهره می بردند با مشکلاتی روبرو گشتند.این سوخو-۲۵ ها بعد از ورود به سرعت وارد جنگ و عملیات علیه نیروهای داعش گشتند.
در تیر ۱۳۹۴ در حالی که یک سوخو-۲۵ از فراز عراق به پایگاه خود برمی گشت ،بر اثر نقص فنی یک بمب آن آزاد شد و روی محلاتی از بغداد فروافتاد و باعث کشته شدن ۷ نفر گردید.
حملات روسیه علیه داعش در سوریه
سوخو-۲۵ در حال بمباران مواضع داعش در سوریه
بر اساس اعلام منابع خبری ۱۲ فروند سوخو-۲۵ اس ام به همراه سوخو-۲۴ و سوخو-۳۰ اس ام و سوخو-۳۴ علیه داعش وارد عمل شدند و توانستند عملیات موفق امیز را علیه داعش و دیگر تروریست به کار ببرند.
استفاده کنندگان
آنگولا
در ابتدای سال ۱۹۸۸ طبق قرار دادی شوروی قرار بود یگ گردان سوخو-۲۵ در اختیار این کشور قرار بگیرد این توافق شامل خرید ۱۲ فروند سوخو-۲۵ کا تکنفره و دو فروند اموزشی.
ارمنستان
۵ فروند سوخو-۲۵ ،۹ فروند سوخو-۲۵ کِی و ۱ فروند سوخو-۲۵ یو بی کِی.
آذربایجان
بلاروس
هفتاد فروند سوخو-۲۵ و ۶فروند سوخو-۲۵ یو بی .
بلغارستان
۲۰ فروند سوخو-۲۵ کِی و ۳ فروند یو بی کِی
چاد
۴ فروند سوخو-۲۵ و ۲ فروند سوخو-۲۵ یو بی دریافتی از اوکراین
جمهوری دموکراتیک کنگو
۶ فروند که ۲ فروند آن سقوط کرده اند.
جمهوری چک
۲۴ فروند سوخو-۲۵ کِی و ۱ یک فروند سوخو-۲۵ یو بی کِی
گینه استوا
گرجستان
گامبیا
ایران
۷ فروند در طی جنگ عراق به ایران پناهنده شد به علاوه ۶ فروند فروند خریداری از روسیه
سوخو-۲۵ ایرانی
ساحل عاج
قزاقستان
۱۲ سوخو-۲۵ و دو فرند سوخو-۲۵ یو بی تا دسامبر ۱۹۹۵
مقدونیه
سه فروند سوخو-۲۵ و یک سخو-۲۵ یو بی
نیجر
۲ فروند سوخو-۲۵
کره شمالی
۳۲ فروند سوخو-۲۵ و ۴ فروند سوخو-۲۵ یو بی
روسیه
۲۸۶ فروند سوخو-۲۵ تا سال ۲۰۰۸، که زیر مدنیزه شدن رفته و تا سال ۲۰۱۳ ،۶۰ فروند سوخو-۲۵ اس ام تحویل داده شده و انتظار می رود تا سال ۲۰۲۰ نیز ۸۰ عدد مجموع کل شود.به جز نیروی دریایی
اسلواکی
۱۲ فروند سوخو-۲۵ کِی به همراه ۱ فروند سوخو-۲۵ یو بی کِی
سودان
بنابر گزارش ها ۱۵ فروند سوخو-۲۵ از بلاروس دریافت کرده است در سال ۲۰۰۸ که قبل از آن فقط یک فروند در خدمت داشت.
ترکمنستان
۱۸ فروند سوخو-۲۵
اوکراین
۹۲ فروند سوخو-۲۵ از شوروی به ارث برد، که در حال حاضر ۶۰ فروند سوخو-۲۵ ،سوخو-۲۵ یو بی ، و سخو-۲۵ یو تی جی
ازبکستان
۲۰ فروند از انواع سوخو-۲۵ ،سوخو-۲۵ یو بی و سوخو-۲۵ بی ام
خلاصه مطلب
طول: ۱۵/۳۳ متر (۵۰ فوت و ۱۱)
طول بال: ۱۴/۳۶ متر (فوت ۱ ۴۷)
قد: ۴/۸۰ متر (فوت ۹ ۱۵)
مساحت بال: ۳۰٫/۱ متر مربع (۳۲۴ فوت مربع)
وزن خالی: ۱۰/۷۴۰ کیلوگرم (£ ۲۳/۶۷۷)
وزن بارگذاری شده: ۱۶/۹۹۰ کیلوگرم (£ ۳۷،۴۵۶)
حداکثر وزن برخاست: ۲۰،۵۰۰ کیلوگرم (£ ۴۵،۱۹۴)
نیروی رانش: ۲ × تومانسکی آر-۱۹۵ توربوجت، ۴۴/۱۸ در هر کیلو نیوتن
حداکثر سرعت: ۹۵۰ کیلومتر / ساعت (۵۹۰ مایل در ساعت، ۰/۷۷ ماخ [۷۲])
مبارزه با شعاع ۳۷۵ کیلومتر (۲۳۵ مایل)
فری برد: ۲۵۰۰ کیلومتر (۱۵۵۳ مایل)
خدمات سقف پرواز: ۷۰۰۰ متر (۲۳،۰۰۰ فوت) [۷۳]
نرخ صعود: ۵۸ متر / ثانیه (۱۱۴۰۰ فوت / دقیقه)
بارگذاری بال: ۵۸۴ کیلوگرم / مترمربع (£ ۱۱۹ / فوت مربع)
رانش / وزن: ۰/۵۱
