موشک های هوا به هوای روسی

گرداوری توسط دوست عزیزم :عبدالحمید تارخ

تاریخچه موشک های هوا به هوای عملیاتی  شده  شوروی/ روسیه

موشک کا ۵ که ناتو نام ان را ای ای ۱ الکالی گذاشت اولین موشک هوا به هوای روسها بود.کار بر روی این موشک در سال ۱۹۵۱ و در سال ۱۹۵۵  اولین تست خود را بر روی یاک ۲۵ گذراند.موشک در سال ۱۹۵۷ با نام ار اس ۲ یو وارد خدمت شد که البته کا ۵ و یا ار ۵ ام اس نیز خوانده میشود.این موشک در ان زمان بر روی جنگنده های رادار دار روسی چون میگ ۱۷ پی اف یو، میگ۱۹ پی ام  و سوخو۹ نصب  شد.هدف اصلی  ساخت کا۵ سرنگونی بمب افکنها اتمی امریکا بود که در ارتفاع  بالا پراز میکردند و همچنین توان درگیر در هر شرایط اب و هوایی بود. کا۵ دارای سامانه هدایت موج سوار رادار بود و دارای  برد ۶ کیلومتر و یک کلاهک ۱۳ کیلوئی بود.موشک پرتو سوار بدین گونه  که یک پرتوی  کم قطر رادار به روی هدف قرارمیگرفت و موشک بعد از شلیک با قرار گرفتن در درون این پرتو به طرف هدف پیش  میرفت.مشکل اساسی این  سیستم این بود که موشک به هر دلیلی از خط سیر پرتو تابانده  شده به طرف هدف   خارج میشد دیگر نمی تواند  پرتوی رادار را کشف کند و خطا میرفت. همین مشکل باعث کم دقتی و غیر قابل اعتماد بودن این موشک  شده بود و از این رو تنها یک دهه در خدمت باقی ماند و جای  خود را به موشک ار ۱۳ داد. این موشک  بر روی برخی نمونه های اولیه میگ ۲۱ نیز مورد استفاده قرار گرفت و به برخی کشور های  اروپای  شرقی نیز صادر شد و تا زمان خروج از خدمت سوخوی۹ در دهه ۱۹۷۰ در خدمت بود

تاریخچه تمامی موشک های هوا به هوای روسیه را در ادامه مطلب بخوانید

 

کا۵ با نام ناتو ای ای ۱ الکالی اولین موشک هوا به هوای روسها

موشک کا ۱۳ که ناتو به ان لقب ای ای  ۲ اتول داد در واقع کپی سایندوندر نسخه بی بود(دست کم در نسخه پاییه). داستان به سال ۱۹۵۸ بر میگردد و بحران تنگه تایوان. تایوان برای مقابله با چین از اف۸۶ سیبر بهره میبرد  و چین از میگ ۱۷٫ میگ ۱۷ سریعتر و بسیار چالاکتر بود و امریکایی ها  برای کمک تایوانی ها صد فروند اف۸۶ تایوانی را مجهز  به موشک  سایندوندر نسخه بی کردند که کمتر از یک سال بود وارد خدمت شده بود.در یکی از درگیری ها  یک موشک سایندوندر  به یکی از میگ ۱۷ چینی برخورد کرد ولی کلاهک ان عمل نکرد و سالم دست چینیها افتاد. روسها وقتی داستان را فهمیدند موشک را ازچین گرفته و مورد بررسی قرار دادند.سوکولو ویکسی یکی از مهندسان ارشد ویمپل بعدها این موشک را مانند یک دانشکده  معرفی کرد که مهندسین روسی را برای ساخت یک موشک  جدید راهنمایی کرد .

اولین نسخه  عملیاتی کا ۱۳ ای  بود که ار ۳ اس نیز  خوانده میشد و ناتو ان را ای ای ۲ ای نامید  در  سال ۱۹۶۰ عملیاتی  شد. در بررسی ناتو مشخص   شد کاملا شبیه سایندوندر بی است و برخی از تجهیزات  به  کار رفته نیز مهندسی معکوس سایندوندر است. نسخه بعدی که در سال ۱۹۶۶ وارد خدمت شد ای ای ۲ بی  که ار ۱۳ ار نیز خوانده شد نسخه هدایت رادار نیم فعال موشک ار ۱۳ بود با برد ۸ کیلومتر که بر روی برخی نسخه  های میگ ۲۱ نیز نصب شد. البته برد این موشک در ارتفاع بالا به ۱۵ کیلومتر نیز می رسید . برخلاف دیگر نسخه  های اتول که صادر شد این مدل در خدمت  ارتش  شوروی باقی  ماند.همچنین در همان دهه نسخه اموزشی ار ۳ یو نیز ساخته شد که دارای  سامانه هدایت بود ولی فاقد پیشرانه بود.

از چپ به راست . موشک ار۶۰ ،نسخه هدایت رادار نیم فعال ار۱۳ و نسخه فروسرخ ار۱۳ ام

در میانه دهه ۱۹۶۰ روسها دیگر می خواستند  از پوسته سایندوندر  بیرون امده و خود در این طرح ابتکاری  به خرج دهند   و در یک طرح بلند پروازانه مهندسان  ویپل مدل ار ۱۳ ام  را معرفی کردند که ناتو به انها ای ای ۲سی و ای ای ۲ دی نام گذاشت.این نسخه دارای سامانه جستجوگر پیشرفته تری بود و زاویه جستجوی ان به ۱۳ درجه افزایش یافته بود. دارای  بالچه های جلوی  بسیار کوچکتر بود و وسخت موتور  بهتی ر  داشت و بردش به ۳۰ کیلومتر نیز در ارتفاع بالا می رسید   و دارای فیوز انفجار مجاورتی داشت.اتول بر  روی تمامی نسخه های جنگنده میگ ۲۱ و نسخه های نسخه های پاییه  میگ ۲۳  نصب شد و به   حدود ۳۰ کشور صادر شد . چین بر اساس این موشک ،موشک  پی ال ۲ رو کپی کرد و رومانی  ان را با نام ای ۹۱ تولید کرد. طی جنگهای مختلفی به کار رفت  و توانست پیروزیهای  زیادی را با میگ ۲۱ در نبرد های اعراب و اسرائیل  و جنگی ایران  و عراق  و چند درگیری دیگر در افریقا  به دست ورد.از جمله دیگر مشخصات نسخه ام میتوان به طول ۲٫۸۳ متر،وزن :۷۵ کیلوگرم،سرعت:۲٫۵ ماخ ،کلاهک ۱۱ کیلوگرم ترکیبی  از ار دی ایکس و تی ان تی .

روسها موشک اتول را در دهه ۱۹۶۰ در خدمت داشتند  و از  ان راضی بودن ولی موشک رادار نیم فعال میان برد میخواستند . جواب موشک کا۸ با نام ناتو ای ای ۳ اناب بود که در خدمت ار ۸ شناخته میشود.کار برای جایگزینی موشک  ای ای ۱ در سال ۱۹۵۵ اغاز شد و در اواخر  دهه ۱۹۵۰ موشک عملیاتی شد. ای ای ۳ اولین موشک  رادار نیم فعال روسها بود که دارای  نسخه هدایت  فروسرخ هم مانند تمامی موشک های راداری روسی بود(در موشک های هدایت رادار روسی که نسخه هدایت فرسرخ  هم دارند قسمت جلوی موشک در نسخه فروسرخ سر گرد تری نسبت به نسخه هدایت راداری دارند که نوک تیزی دارد. در تاکتیک خلبان شوروی یک موشک راداری و یک موشک فروسرخ  پشت سر هم به طرف هدف شبیک میشد تا بیشترین شانس انهدام به دست اید). این موشک  با رادار اوریول  سوخوی۱۱ و رادار سوخوی۱۵ و یاک ۲۸ هماهنک شد و سلاح اصلی این سه شکار بود.نسخه پیشرفته این موشک  دارای  کاونده ارتقا یافته با نام ار ۸ ام۲ که ار ۹۸ نیز شناخته میشد  و نسخه ار ۹۸ ام۱ که در اوائل دهه ۱۹۷۰ وارد خدمت شد برای  نصب بر روی سوخو۱۵ ام مجهز  به رادار پیشرفته  توفان (که در دهه ۱۹۶۰ پیچیده ترین  رادار روسها بود) توسعه یافت  و در سال ۱۹۶۶ وارد خدمت شد.رادار طوفان ام بر روی سوخوی۱۵ تی ام نصب شد. سوخوی۱۵ تی ام اولین شکاری رهگیر روسها بود که از زمان برخواستن تا کشف و درگیری و درگیری  با دشمن خودکار عمل  میکرد. رادار طوفان دارای برد ۷۵ کیلومتر بود و توان قفل بر روی هدف از ۴۰ کیلومتر را داشت .دو موشک ار ۹۸ را حمل میکرد که گهگاه  یکی نسخه فروسرخ  و یکی نسخه رادار نیم فعال. ار ۹۸ ام دارای برد ۲۳ کیلومتر در نسخه رادار نیم فعال و ۱۲ کیلومتر در نسخه  فروسرخ بود. ۴۰ کیلوگرم ماد منفجره داشت که برای  نابود هر بمب  افکنی کافی بود. با ۴ متر طول کشیده ترین موشک  روسها در زمان خودش بود و تا اواخر دهه ۱۹۸۰ زمان خروج از خدمت   خدمت سوخوی۱۵ ام همچنان  در خدمت روسها بود و هرگز صادر نشد. تنها پیروزی که  به دست اورد شکار یک بوئینگ ۷۴۷ کره جنوبی  بود که منجر به کشته شدن ۲۴۶ مسافر شد. البته ار۹۸  و سوخوی۱۱ و سوخوی۱۵ هرگز در هیچ جنگی شرکت نکردند

ار۹۸ زیر بال سوخوی۱۵ تی ام

نیاز به موشک  دوربردتر برای انهدام هدف از بیشترین فاصله ممکنه کار را  ساخت موشک ار۴ با نام  ناتو ای ای ۵ اش کشاند .این موشک  برای تنها شکاریی رهگیر استراتژیک  جهان یعنی  توپلوف۱۲۸ ساخته شد.توپلوف ۱۲۸ یک شکاری رهگیر کشیده روسها دارای  رادار ارسمیچ بود. این رادار در زمان خودش پرقدرت ترین رادار جهان بود و از نظر  میزان خروجی این  رادار تا زمان  ورود به خدمت ای دبلیو جی۹ جنگنده  اف۱۴ رقیبی نداشت.وزن رادار ۵۰۰ کیلوگرم بود و بردش به ۱۰۰  کیلومتر میرسید . چندین مدل ارسمیج از جمله نسخه  ای ۱ و نسخه ام بر روی نسخه های  مختلف توپلوف ۱۲۸ و همچنین  میگ ۲۵ نصب شد. موشک ار ۴ در سال ۱۹۶۳ عملیاتی شد. دارای  دو نسخه  هدایت رادار نیم فعال و فروسرخ بود   و بردش در نسخه هدایت رادار نیم فعال به ۲۵ کیلومتر و در نسخه فروسرخ به ۱۵ کیلومتر میرسید. کلاهک ۵۳ کیلوگرمی داشت و طول موشک به ۵٫۲ متر میرسید. توپلوف ۱۲۸ میتوانست چهار فروند ار ۴ حمل کند که معمولا ترکیبی از دو رادار و دو فروسرخ  بود.موشک توسط رادار قدرتمند ارسمیچ  پشتیبانی  میشد و از این رو ایجاد اختلال بر روی فرایند هدایت ان بسیار  سخت بود . از انجای که ار۴  تنها بر روی توپلوف ۱۲۸ نصب شد و توپلف ۱۲۸ نیز تنها ۱۹۸ فروندش ساخته شد چندان  در ارتش شوروی فراگیر نبود. واقعیت این است با ساخت  میگ۲۵ توپلوف ۱۲۸ از چشم افتاد.

توپلوف ۱۲۸ مسلح به ار ۴

بر اساس ار ۴ موشک ار ۴۰ ساخته شد. موشک ار ۴۰ برای  شکاری رهگیر جدید میگ ۲۵ فاکس  بت ساخته شد . هدف از ساخت میگ ۲۵ مقابله با بمب افکن بلند پرواز  امریکا یعنی ایکس بی ۷۰ بود که توان  رسیدن به سرعت ۳ ماخ را داشت . طرح ایکس بی ۷۰ لغو شد ولی میگ۲۵ تولید شد. ار ۴۰ بزرگرین موشک  هوا به هوای تاریخ  با طول ۵٫۹۸ متر بود. با یک کلاهک انفجار مجاورتی ۷۰ کیلویی  توان سرنگونی هر هدفی را داشت .دارای  دو نسخه  هدایت رادار نیم فعال و نسخه هدایت فروسرخ  بود . برای هدایت نسخه هدایت رادار نیم فعال نیاز به رادار ارسمیج  بود که قبلا به ان پرداختیم. این رادار بر اساس لامپ خلا کار میکرد  و از مایع خنک شونده بهره میبرد ولی باز به دلیل خروجی و طول باند ۲ تا ۳ سانتیمتری  ان  ایجاد اختلال بر روی  ان بسیار سخت بود اگرچه توان نگاه به پایین نداشت. برد قفل رادار بسته به هدف بین ۵۰ تا ۳۰ کیلومتر بود و برد موشک  ار ۴۰ در  نسخه هدایت نیم فعال ۶۰ کیلومتر و در نسخه هدایت فروسرخ ۳۰ کیلومتر بود. سرعت موشک ۴٫۵ ماخ یعنی  بود که ۱٫۵ ماخ سریعتر از بیشترین سرعت شکاری حمل کننده بود.تمام مدل های میگ ۲۵ این موشک را حمل میکردند حتی نسخه های پی دی که دارای  رادار سافپیر ۲۳ بودند.ار ۴۰  تا سال ۲۰۱۲ همچنان در خدمت بود البته نه بر روی میگ ۲۵ زیرا این هواپیما در دهه ۱۹۹۰ از خدت خار شد  بلکه بر روی میگ ۳۱ که نسخه فروسرخ ان را حمل میکرد.

ار۴۰ در چند جنگ شرکت کرد. دست کم بین ۸ تا ۱۰ پیروزی هوایی در جنگ ایران  و عراق شامل  چند اف۴ و ار اف۴ و اف۵ و سی ۱۳۰  را به دشت  اورد. تام کوپر مدعی سرنگونی دو اف۱۵ توسط  میگ ۲۵ سوری در نبرد سال ۱۹۸۲ است اگرچه واقعیت ماجرا مشخص نیست . یک اف۱۸ در جنگ خلیج فارس به اتش  ار ۴۰ میگ ۲۵ ارتش عراق سرنگون شد و اخرین شکار ار ۴۰ سرنگون یکی بدون سرنشین امریکا ام کیو ۱ در سال ۲۰۰۲ توسط میگ ۲۵ عراقی ها بود.

میگ۲۵ مسلح به نسخه هدایت نیم فعال و هدایت فروسرخ ار۴۰

در میانه دهه ۱۹۶۰ ارتش شوروی نیاز به یک موشک  رادار نیم فعال میان برد با توان استفاده از جنگنده های این کشور بود که بتوان ان را بر علیه بمب افکنها دشمن و یا جنگنده  انها در ارتفاع بالاتر  از  جنگنده شلیک کننده داشت.در مرحله اول نسخه ای از اسپارو با نام  کا ۲۵ که در جنگ ویتنام به دست امده کپی شد  ولی این طرح رها شد و کمپانی ویمپل موشک جدید ار ۲۳ را   برای نصب بر روی جنگنده جدید شوروی یعنی میگ ۲۳ معرفی کرد.ار ۲۳ در دو نوع هدایت رادار نیم فعال با برد ۳۵ کیلومتر و نسخه هدایت فروسرخ  با برد ۱۵ کیلومتر بود.موشک بر روی میگ ۲۳ نصب شد نسخه های که مجهز به رادار سافپیر ۲۳ که های لارک نیز خوانده میشد. رادار های لارک  رادار پالاس داپلر بود که در سال ۱۹۷۳ با میگ ۲۳ ام عملیاتی شد. این رادار دارای چنیدن مدل بود که بر روی نسخه های مختلف میگ ۲۳ و میگ ۲۵ پی دی نصب شد.بسته به مدل دارای برد ۴۵ تا ۸۰ کیلومتر داشت  و در نسخه سافپیر ۲۳ دی که بر  روی میگ ۲۳ ام نصب شد توان پایین نگری تا ۱۵۰۰ متر را نیز داشت .پیشرفته ترین مدل  این رادار نسخه سافپیر ام ال ای  بود که بر روی مدل ام ال دی میگ ۲۳ نصب بود. این نسخه  ۳۵۰ کیلوگرم وزن و ۸۰ کیلومتر برد و برد قفلش بین ۴۰ تا ۵۰ کیلومتر بود.موشک ار ۲۳ زودتر از رادار ها لارک  اماده شد  از این رو دو سال موشک بود ولی رادار نبود .

موشک ار ۲۳ که ناتو ان را ای ای ۷ اپکس نامید .موشک دارای چهار بالچه دلتای بزرگ در میانه بدنه بود  و چهار بالچه کوچکتربرای حفظ تعادل در قسمت جلو دماغه. در میانه دهه ۱۹۷۰ برای تجهیز مدلهای پیشرفته میگ ۲۳ از جمله مدل  ام ال و ام ال یک  نسخه دوربرد  ار ۲۳ با نام ار ۲۴ در دو مدل ار با هدایت نیم فعال با برد ۵۰ کیلومتر و نسخه تی با هدایت فروسرخ  با برد ۲۰ کیلومتر توسعه پیدا کرد. نسخه جدید دارای  موتوری بزرگتر  کلاهک  بزرگتر و قویتر با وزن ۳۵ کیلوگرم(ار ۲۳ عدد ۲۵ کیلوگرم) داشت. این نمونه توان درگیری در ارتفاع ۲۵۰۰۰ متر و ۵۰ متری توان درگیری داشت .این نمونه  ناتو به نام ای ای ۷سی و دی شناخته میشود.

موشک ار ۲۴ را باید بهترین موشک  هوا به هوای رادار نیم فعال  جهان بعد از اسکای فلش انگلیسی  دانشت  که توانایی  و چالاکی ان به مراتب  بهتر از تمامی مدلهای اسپارو بود. ار ۲۳ تنها بر روی میگ ۲۳ نصب شد اگرچه میگ ۲۵ پی دی توان حملش را نیز داشت  ولی هرگز گذارشی از استفاده از این موشک  بر روی میگ ۲۵ نشد. موشک دارای طول ۴٫۵ متر و وزن ۲۱۶ تا ۲۲۲ کیلوگرم بسته به مدل بود. سرعتش به ۳ ماخ می رسید .ار ۲۳  اولین بار در جنگ ایران و عراق   بر روی میگ ۲۳ ام اف و ام ال ارتش  عراق بر علیه ایران استفاده  شد .مشخص نیست میگ ۲۳ در این جنگ چقدر پیروزی کسب کرد ولی گفته شده بین ۶ تا ۸  پیروزی هوایی میگ ۲۳ ارتش عراق توسط ار ۲۳ بوده که شامل اف۴ / اف۵ و گفته شده یک اف۱۴ بوده .دست  کم اولین شکار تائید شده این موشک  یک اف۴فانتوم ایران بوده است. همچنین در سال ۱۹۸۸  زمانی که دو  کبرای ایرانی اشتباها  وارد خاک افغانستان  شده بودند توسط  دو موشک  ار ۲۴ شلیک شده از میگ ۲۳ ام ال دی ارتش  شوروی سرنگون شدند که تنها پیروزی ثبت شده ار ۲۴ است(و البته ار۲۴ در جنگی نیز شرکت نکرد جز افغانستان). ولی ار۲۳  به غیر از جنگ ایران و عراق  در نبرد انگولا نیز شرکت داشت  که یک میگ ۲۳ ام ال دی ارتش  کوبا یک میراژ اف۱ افریقای جنوبی را سرنگون کرد اگرچه گفته شده موشک ار ۲۳ بوده ولی برخی ار ۶۰ اعلام کرده اند. موشک ار ۲۴ تا سال ۱۹۹۷  و خروج از خدمت  میگ ۲۳ ام ال دی از خدمت ارتش روسیه  در خدمت بود.

ار ۲۳ و شلیک از میگ۲۳ ام اف

در اواخر دهه ۱۹۶۰ ارتش شوروی نیاز به یک موشک  فروسرخ جدید برای جنگنده جدید یعنی میگ ۲۳ داشت . البته یکی دیگر از اهداف توسعه  موشک نصب بر جنگنده های تهاجمی چون سوخوی۱۷ بود که توان حمل موشک بزرگ هوا به هوا نداشتند.موشک ار ۶۰ که ناتو ان را ای ای ۸ افید نام گذاشت  ، کوچکترین موشک  هوا به هوای جهان با وزن ۴۴ کیلوگرم و سامانه هدایت فروسرخ است  .برای قیاس  وزن سایندوندر ۸۵ کیلوگرم و موشک ماژیک ۸۹ کیلوگرم بود. ار۶۰ افید کوچک بود که به راحتی توسط  دو نفر حمل میشد و البته کلاهک ان نیز کوچک  بود و فقط سه کیلوگرم وزن داشت یعنی یک سوم سایندوندر و ماژیک. میشد به راحتی یک فیوز انفجار مجاورتی بر روی موشک   نصب کرد و همچنین نسخه ای دارای  فیوز راداری نیز توسعه یافت.بیشترین برد در ارتفاع پایین ۴ و در ارتفاع بالا ۸ کیلومتر بود  و توان مانور  تا ۹ جی را برای تعقیب جنگنده ها دشمن  را داشت.همچنین دارای نسخه اموزشی بودن که فاقد  پیشرانه نیز بود و حتی برنامه ساخت نسخه رادار نیم فعال ان نیز وجود داشت ولی انقدر کوچک بود که نصب یک انتن رادار بر رویش غیر ممکن.پیشرفته ترین نسخه ار ۶۰ نسخه ام بود . ار ۶۰ ام دارای  یک جستجوگر فروسرخ  نیتروژن  سرد داشت  و دارای زاویه  جستجوی ۲۰ درجه بود . این نسخه در سال ۱۹۸۲ وارد خدمت شد و برابر می کرد با سایندوندر نسخه ال. این نمونه یک کیلو سنگینتر   و کلاهک ان نیم کیلو سنگینتر   بود و حتی گفته شده برخی نمونه ها دارای  کلاهکی با اورنیم رقیق شده برای افزایش خسارت  داشتند.

ار ۶۰ بر روی تمامی جنگنده های نسل سوم و چهارم روسی  شامل سوخوی۱۵/۱۷/۲۰/۲۲/۲۴/۲۵/۲۷/۳۰ و میگ ۲۱/۲۳/۲۵/۲۷/۲۹ و ۳۱ نصب شد . با وجود اینکه در نسخه ام دارای  توان درگیر در همه جهت بود و زاویه جستجوی  خوبی داشت  و ولی کلاهک کوچک ان باعث شده بود که در سرنگونی هواپیما های  بزرگ دو موتوره موثر نباشد. حتی یک بار در استفاده علیه هواپیما  مسافربری نیز موثر نیوفتاد ولی در کل  ضد جنگنده ها موفقیت نصبی داشت.اولین موفقیت ار۶۰ به سال ۱۹۷۸ و سرنگونی دو فروند بالگرد شینوک هوانیروز ایران بر میگردد که اشتباهی وارد خاک شوروی شده بودند و خلبان میگ ۲۳ ام با شلیک دو ار ۶۰ یک شینوک و با شلیک توپ یک شینوک دیگر را سرنگون کرد،برخی  گذارشات  نشان میدهد ار۶۰ و میگ ۲۳ ارتش سوریه چندین جنگنده اسرائیلی  را در سال ۱۹۸۲ سرنگون کردند ولی اسرائیل  سرنگونی تمام جنگنده از دست  رفته خود به موشک های سام سوری نسبتمیدهد  و نه در رزم هوایی، طی جنگ ایران و عراق میگ ۲۳ عراقی از ار۶۰ بهره بردند و شکار ۳ تا ۸ جنگنده ایرانی به ار ۶۰ نسبت داده شده ،همچنین در سال ۱۹۹۹ یک میگ ۲۱ هندی با شلیک یک موشک  ار۶۰ یک هواپیمای گشت دریایی اتلانتیک ارتش پاکستان را به زیر کشید.ار۶۰ همچنان در خدمت ارتش روسیه  است ولی به عنوان یک موشک  رده دوم زیرا موشک ار ۷۳ موشک  اصلی فروسرخ  روسها است.

سبکترین موشک هوا به هوای جهان موشک ار۶۰

هنگامی که بیلینکو به ژاپن گریخت و همراه خود یک میگ ۲۵ پی را نیز برد درباره یک شکاری رهگیر با نام سوپر فاکس بت صحبت کرد که رادارش ۲۰۰ کیلومتر برد و موشک هایش  دو برابر ار ۴۰ برد دارند .جنگنده ای که بیلینکو  در موردش صحبت میکرد میگ ۳۱ فاکس هاوند بود.

میگ ۳۱ ازمون های پروازی خود را در میانه دهه ۱۹۷۰ اغاز کرد. قرار بود مجهز به رادار با نام ارسمیچ ۱۰۰ شود که یک رادار پالاس داپلر بر اساس راد ار ارسمیج میگ ۲۵ بود که ۳۵۰  کیلومتر بردش بود ولی سرانجام رادار که بر روی میگ ۳۱ نصب شد رادار اریه فازی غیر  فعال با توان اسکن الکترونیکی زاسون بود. زاسلون اولین رادار اریه فازی غیر فعال جهان بود که بر روی یک جنگنده نصب میشد . این رادار دارای برد کشف ۲۰۰ کیلومتر  و برد قفل ۱۵۰ تا ۱۲۰ کیلومتر بود توان  درگیری با چهار هدف را داشت.رادار به دلیل  توان اسکن الکترونیکی بدون چرخش دیش رادار میتواند از بالا به پایین و از چپ و راست یک محدوده ۷۰ درجه را  به صورت مداوم  و بدون حرکت مکانیکی دیش پوشش دهد.توان کشف اهداف در ارتفاع ۲۵ متری دارد  و میتواند یک هدف با سطح مقطعی ۰٫۳ متر مربع را در ۶۵ کیلومتری کشف کند. میزان قدرت  خروجی ۲٫۵ کیلوات بود که ۱٫۵ برابر خروجی رادار سوخوی۲۷ بود. رادار اولین بار در سال ۱۹۷۶ تست شد و یک سال بعد بر روی نسخه ارمایشی میگ ۳۱ نصب و تست شد .در همان زمان کمپانی ویمپل برا این شکاری رهگیر جدید موشک  ار ۳۳ را طراحی کرد.ار ۳۳ که ناتو به ان نتام ای ای ۹ اموس داده برای درگیر با هر هدفی  طراحی شده بود. به بلند پروازی اس ار ۷۱ و یا هدفی که در ارتفاع پایین پرواز میکند مانند بی۱ و اف۱۱۱٫ موشک از سال ۱۹۷۴ چندین پرتاب از میگ ۲۵ به صورت ازمایشی داشت  و در نهایت در سال ۱۹۸۲ عملیاتی شد(این که گفته میشد رادار زاسلون  و ار۳۳ با کمک  یک اف۱۴ ایرانی که بعد از انقلاب تحویل شوروی داده شده ساخته شده است  بی مورد است زیرا زاسلون و ار ۳۳ ازمایشات خود را قبل از تحویل اف۱۴ به ایران در زمان شاه پهلوی در شوروی اغاز کردند). ار ۳۳ دارای طول ۴٫۱۵ متر و وزن پرتاب ۴۹۰ کیلوگرم بود و بردش ۱۳۰ تا ۱۶۰ کلیومتر بود. دارای سامانه هدایت رادار نیم فعال بود و سرعتش به ۴٫۵ ماخ میرسید . میگ ۳۱ تنها پرتاب کننده این موشک در جهان می توانست  چهار  عدد از این موشک را  در زیر بدنه در جایگاه های  نیم پنهان حمل کند.میگ ۳۱ چهار جایگاه دیگر زیر بال داشت که توان حمل موشک ار ۴۰ و ار ۶۰ و جدیدا ار ۷۷ را کسب  کرده است . نسسخه صادراتی  ار۳۳ ائی نام داشت  که البته با  در نظر گرفتن عدم صادرات میگ ۳۱، ار ۳۳ نیز به جای صادر نشد.این موشک تنها موشک هدایت راداری روسها بود که نسخه فروسرخ نداشت

ار۳۳

در دهه ۱۹۷۰ نسل  جدید از جنگنده های نسل چهارم شوروی در حال تکمیل  بود. میگ ۲۹ و سوخوی۲۷. قرار بود هر دو دارای توان درگیر در برد بلند را داشته باشند  از این رو نیاز به موشکی دوربرتر از موشک ار ۲۴ بود. توان درگیری در بالاتر و پایین تر از جنگنده شلیک کننده  و همچنین  توان درگیر در ارتفاع پایین و خیلی پایین برای نابودی هواپیما چون تورنادو مورد نظر بود.موشک در اواخر دهه ۱۹۷۰ پرتاب های ازمایشی خود را اغاز کرد و در سال ۱۹۸۳ عملیاتی شد اگرچه تا سال ۱۹۸۵ به صورت گسترده در خدمت نبود و حتی برخی از یگان های که به تازگی شکاری میگ ۲۹ را دریافت کرده بودند از موشک  ار ۲۴ بر روی این شکاری بهره می بردند.دو نسخه اولیه که در دهه ۱۹۸۰ عملیاتی شدند و تنها بر روی میگ ۲۹ در ان زمان نصب میشدند نسخه ار ۲۷ ار نسخه هدایت رادار نیم فعال با برد ۷۵ کیلومتر بود که توان درگیر در ارتفاع ۲۰ تا ۲۵۰۰۰ متری را داشت.اگرچه  برد این موشک  در ارتفاع زیر ۷ کیلومتر عدد ۴۲ کیلومتر ذکر شده است. نسخه دیگر نسخه ار ۲۷ تی نسخه فروسرخ بود که دارای برد ۳۳ کیلومتر در ارتفاع زیر ۵ هزار متر بود ولی در ارتفاع بالا تا ۶۰ کیلومتر نیز برد داشت البته کاونده فرورسخ هرگز اینقدر برد نداشت.ار ۲۷ تی را میشد قفل نشده به سمت  منطقه هدف شلیک کرد تا در اسمان با نزدیک شده به هدف روی هدف قفل کند.در اواخر دهه ۱۹۸۰ با ورود به خدمت سوخوی۲۷ در ارتش روسیه با رادار ان۰۰۱ با برد کشف ۲۰۰ کیلومتر بر ضد یک بمب افکن و ۱۰۰ کیلومتر بر ضد یک جنگنده  باعث شد تا  نسخه دوبرد تر این موشک توسعه  پیدا کند .دو نسخه ار ۲۷ ائی ار با توان درگیر در ارتفاه ۲۰ تا ۲۷۰۰۰ متر و برد کشندگی موشک ۶۵ کیلومتر بود اگرچه بیشترین برد ان به ۱۱۷ کیلومتر نیز میرسید .میتوان از این موشک  بر ضد هدفی در سه کیلومتر پایین تر از جنگنده شلیک کنده با شرایطی استفاده کرد،نسخه ار ۲۷ ائی تی نسخه هدایت فروسرخ این مدل نیز با توان درگیری تا ارتفاع ۲۷۰۰۰ متری دارای برد  ۵۲ کیلومتر است اگرچه بیشترین  بردش   به ۱۰۴ کیلومتر نیز می رسد  .دو نمونه ائی ار و ائی تی  تنها از سوخوی۲۷ و خانوده ان شلیک میشد و میگ ۲۹ ای توان شلیک ان را نداشت ولی در نسخه های ارتقا یافته مانند میگ ۲۹ اس ام/ اس ائی و نسخه های بعدی (همانند اسم اتی و یا ام ۲…)قابل پرتاب بود. هر دو نسخه  هدایت فروسرخ  را میتوان بدون قفل شلیک کرد تا به هدف برسند  و در اسمان روی هدف قفل کنند. البته  موشک  توان انجام مانور قبل از قفل را ندارد و از این رو برای شلیک بدون قفل موشک  فروسرخ باید ان را به طرف هدف شلیک کرد و هدف نیز نباید از محدود جستجوی کاونده  فروسرخ  خارج شود زیر موشک  هدف را گم  میکند.زاویه جستجوی موشک  ار ۲۷ تی ۱۵ درجه و در نسخه ار ۲۷ائی تی  گفته شده ۲۰ درجه.نسخه ای با نام ار ۲۷ پی توسعه یافت که  نسخه پیسو این موشک است که دارای  یک کاونده غیر فعال است  که به دنبال  امواج رادار جنگنده دمسن  می رود و بردش ۷۰ کیلومتر است . این نمونه به صورت محدودتری نسبت به دو مدل قبلی  در خدمت ارتش  روسیه است.یک نمونه دوبرتر این نسخه با نام ائی پی با برد ۱۳۰ کیلومتر نیز توسعه یافته است.یک نسخه  با نام ائی ای با برد ۱۳۰ کیلومتر و سامانه هدایت رادار فعال نیز توسعه یافت ولی از وضعیت عملیاتی ان هیچ اطلاعی در دست نیست.

ار۲۷ بر تمامی مدلهای میگ ۲۹/۳۵ و سوخوی۲۷/۳۰/۳۳/۳۴/۳۵  و سوخوی۲۵ام تی  استفاده قرار گرفته و همچنان در ارتش روسیه در خدمت است. ار ۲۷ تجارب جنگی کمی دارد در سال ۱۹۹۹ در درگیر بین  اریتره و اتویپی ،اتویپی از  سوخوی۲۷ و اریتره از میگ۲۹ بهره میبرد  که توسط خلبان مزدور  پرواز میکرد.گفته شده در این درگیری یک میگ ۲۹ توسط یک ار ۲۷ شلیک شده از سوخوی۲۷ اتویپی سرنگون شده و برخی نیز گفته اند با فیوز  انفجار مجاورتی تنها به میگ اسیب زد و میگ اسیب دیده  در هنگام فود نابود شد.

میگ۲۹ ای و ار ۲۷ار

موشک ار ۶۰ در سال ۱۹۷۳ وارد خدمت شد. موشک کوچک چالاک با زاویه جستجوی مناسی ولی  کلاهکی کوچک و برد کم. روسها این موشک  را برای میگ ۲۳ توسعه دادند و برای  جنگنده ها تهاجمی که توان حمل موشک هوا به هوای بزرگی را نداشتد. از این رو از سال ۱۹۷۳ عملا دست به گسترش  موشکی  بزرگتر و قدرتمند تر برای نسل چهارم خود زدند. موشک که در سال ۱۹۸۲  عملیاتی شد ار ۷۳ نام گرفت که ناتو ان را ای ای ۱۱ ارچر نامید.ار۷۳ یک موشک فوق العاده بود . در زمان خودش از تمام همتایان  خود یک سرگردن  جلوتر بود(هنوز هم یکی از بهترینها است)ار ۷۳  این توان را داشت  با کمک سامانه نصب شده بر روی کلاه خلبان هماهنگ شود وقتی خلبان به سمت هدف نگاه میکرد جستجو گر موشک  بلافاصله به ان سمت  نگاه کند که هدف در انجا است و تنها همان جا را جستجو کند  در حالی موشک های فروسرخ  قبلی در تمام جهان وقتی خلبان کاونده را فعال میکردند،کاونده تمام محیط روبرو دنبال هدف میگشت.زاویه  جستجوی کاوند ۴۰ درجه بود در حالی که در ان زمام تمام موشک  های غربی ۲۵ درجه در بهترین حالت جستجوی میکردند(در دهه ۸۰). بردش در بیشترین  حالت به ۳۰ کیلومتر می رسد   و دارای  کلاهک ۷٫۴ کیلوگرمی بود.دارای  یک خروجی متغییر بسیار ساده بود که چالاکی موشک  را بسیار  بالا میبرد و ترکیبی  ار۷۳، کلاه خلبان و جنگنده های چالاکی چون میگ۲۹ و سوخوی۲۷ یک وحشت واقعی در اسمان ایجاد میکرد. در سال ۱۹۹۶ نسخه  جدید یعنی ار ۷۳ ام وارد خدمت شد که دارای شعاع کاونش ۶۰ درجه بود و تا زمان ورود به خدمت موشک های  نوین غربی چون سایندوندر نسخه ایکس و پاینتون  ۵ بهترین موشک  فروسرخ جهان بود.نسخه های دی از این موشک  نیز در حال توسعه است   برای جنگند نسل پنج روسها توسعه می یابد  که میتواند در مورد انها در مقاله ای در همین  سایت به ادرس (http://goo.gl/S490RU) مطالعه کنید.

اولین پیروزی ار ۷۳ سرنگونی یک سسنا ۱۷۲ تک موتوره کوچک کوبای بود که توسط  یک میگ ۲۹ یو بی ارتش  کوبا با شلیک یک موشک  ار ۷۳ سرنگون شد(به سال ۱۹۹۶). همچنین در جریان نبرد اریتره  و اتوپی  در سال ۱۹۹۹ چندین فروند میگ ۲۹ و میگ۲۱ ارتیره به اتش سوخوی۲۷ اتویپی  سرنگون شده که به غیر از  یکی فروند مابقی توسط  ار ۷۳ و ار ۶۰ بوده است.همچنین طی نبرد گرجستان یک میگ ۲۹ روسها یک بدون سرنشین هورنت گرجستان را با  ار ۷۳ سرنگون کرد.

ار۷۳

کار بر روی اولین موشک  رادار فعال در شوروی به سال ۱۹۸۲ بر میگردد زمانی که جزئیات  موشک  امرام در غرب فاش شد. امرام بر خلاف فونیکس   که تنها بر روی اف۱۴ نصب میشد بر روی تمامی جنگنده های غربی در اینده نصب میشد  از این رو نیاز به یک موشک برای رقابت با امرام بود.موشک جدید باید توان درگیر با موشک  های کرزو و مهمات های دوربرد نیز داشته باشد.موشک جدید در سال ۱۹۹۲ وارد خدمت شد اگرچه تا پایان دهه ۹۰ میلادی به صورت گسترده در خدمت نبود.ار ۷۷ که ناتو ان را  ای ای ۱۲ ادر نهاد اولی موشک روسها با توان شلیک  کن فراموش کن بود که دارای چاشنی انفجار مجاورتی  و یک فیوز لیزری بود و رادارش  در باند ایکس کار میکند و میتواند تا ۱۲ جی مانور دهد .ار ۷۷ برای نسل ۴+ روسها همانند میگ۲۹ ام و سوخوی۳۰ نصب شد ولی میشد با تغییر در پردارنده های رادار ان۰۱۹ میگ ۲۹ ای  و رادار ان۰۰۱ جنگنده سوخوی۲۷ توان پرتاب این موشک به انها داد  .گفته شده میتوان  ار۷۷ را   به صورت قفل نشده شلیک کرد تا بعد از کشف هدف توسط  رادار کوچک خود با هدف درگیرشود(این قابلیت را موشکهای چون امرام میتورو ویا میکا نیز دارند) و همچنین در نسخه های  پیشرفته در صورت ایجاد اختلال میتوان از ان به صورت پیسو  عمل کند. اولین نمونه عملیاتی این موشک  بین ۶۰ تا ۸۰ کیلومتر برد دارد و نسخه صادراتی ان  RVV-AE نامیده میشود.موشک  دارای سرعت ۴٫۵ ماخ و وزن کلاهک ۲۲ کیلوگرم است و دارای بالچه های انتهای شبکه ای است که چالاکی بالای به ان میدهد.یکی از نسخه های که در حال توسعه است نسخه ای با برد بلند ۱۶۰ کیلومتری  و موتور رم جت که  RVV-AE-PD نامیده میشد است که هنوز از وضعیت ان اطلاعی در دست نیست  . گفته شده طرح این مدل  در سال ۱۹۹۹ رها شده  . همچنین دو نسخه ار۷۷ تی با کاونده فرورسخ و ار۷۷ پی با  کاوند پیسو (غیر فعال) وجود دارد اگرچه در مورد میزان عملیاتی بودن این دو نمونه هیچ اطلاعی در دست نیست.نسخه دیگری که همکنون در حال توسعه است کا۷۷ ام است . این نمونه برای پرتاب ار پاکفا ساخته شده ولی به زودی بر روی دیگر جنگنده های روسی  نیز نصب خواهد شد و گفته شده دارای دیش اریه فازی با توان اسکن الکترونیک است . نسخه دیگر ار ۷۷ با نام  RVV-SD شناخته میشود طی چند سال گذشته در یک نمایشگاه هوایی به معرض نمایش گذاشته شد دارای برد  ۱۱۰ تا ۱۵۰ کیلومتر است .ار۷۷ به کشورهای اندونزی، ویتنام پرو ،ونزوئلا و الجزیه صادر شد.

ار۷۷ و سوخوی۳۵

منبع مقاله:وب سایت نظامی جنگاوران

مشخصات موشک های نام برد شده در این مقاله

نام موشک	طول(متر)	وزن (کیلو)	کلاهک (کیلو)	بیشترین برد(کیلومتر)	سرعت (ماخ)	سامانه هدایت
ای ای ۱ الکالی	۲٫۸۳	۸۳٫۲	۱۵	۶	؟	موج سوار
ار ۱۳ ام	۲٫۸۳	۹۰	۷٫۴	۳۰	۲٫۵	فروسرخ
ای ای ۳ انایت (ار ۹۸ ام ار)	۴٫۲۷	۲۹۲	۴۰	۲۳	۲	رادار نیم فعال و نسخه ای  هدایت  فروسرخ
ار۴ار	۵٫۴۵	۴۹۴	۵۳	۲۵	۱٫۶	رادار نیم فعال و نسخه ای  هدایت  فروسرخ
ار۴۰ار	۵٫۹۸	۴۵۰	۷۰	۶۰	۴٫۵	رادار نیم فعال و نسخه ای  هدایت  فروسرخ
ار۲۳	۴٫۲	۲۱۵	۲۵	۳۵	۳	رادار نیم فعال و نسخه ای  هدایت  فروسرخ
ار۲۴	۴٫۲	۲۳۵	۳۵	۵۰	۳٫۵	رادار نیم فعال و نسخه ای  هدایت  فروسرخ
ار۶۰ ام	۲	۴۴	۳٫۵	۸	۲٫۷	فروسرخ
ار۲۷ ار	۴	۲۵۳	۳۹	۸۰ و در نسخه ائی تی ۱۲۰ کیلومتر	۴٫۵	رادار نیم فعال و نسخه ای  هدایت  فروسرخ
ار۷۳	۲٫۹۳	۱۰۵	۷٫۴	۳۵	۲٫۵	فروسرخ
ار۷۷	۳٫۶	۱۷۵	۲۲	۸۰	۴٫۵	رادار فعال

ار۳۳

۴٫۱۵

۴۹۰

۴۷

۱۵۰

۴٫۵

رادار نیم فعال