شرح عملیات فوق العاده آزادسازی بیجی + فیلم و عکس

«حیدر سامری» خبرنگار عراقی طی گزارشی، به تشریح عملیات گسترده‌ای پرداخته است که در نتیجه آن منطقه وسیع بیجی و نواحی حومه آن پس از ماه‌ها آزاد شد. وی در این یادداشت مراحل آزادسازی این منطقه را توضیح داده و نوشته است که اکنون ارتش و نیروهای مردمی می‌توانند امیدوار به آزادسازی دیگر مناطق از جمله الرمادی و نهایتا موصل باشند.

در ادامه متن کامل این گزارش که هفته گذشته در پایگاه «1001iraqithoughts» نگاشته شده، آمده است:

16 ماه درگیری در بیجی بالاخره به پایان رسید. ژوئن 2014 بود که تنها ظرف 48 ساعتی که موصل سقوط کرد، بخش اعظم شهر صنعتی بیجی که در 140 مایلی شمال بغداد واقع شده هم تحت کنترل شبه نظامیان داعش درآمد. شبه نظامیان ظرف یک هفته شروع به محاصره و بررسی لایه‌های دفاعی پالایشگاه کردند و این آغاز طولانی‌ترین نبردی شد که تاکنون عراق با داعش داشته است. 

با این حال، مجموعه‌ای از ضدحملات و عملیات‌های نظامی که طی سال گذشته انجام شد، این امکان را به نیروهای عراقی داد تا در چندین نقطه حومه‌ شهر استقرار پیدا کنند، که عمده آن‌ها مجمموعه روستاهای جنوب شهر بود. نیروهای عراقی همچنین هرگز بزرگترین پالایشگاه نفت کشور را که در شمال شهر واقع شده بود، به طور کامل ترک نکردند. تلفات مدام افزایش می‌یافت، روحیه همه به شدت خراب شده بود و مهمات بسیار اندک بود، اما به هر حال نیروهای ویژه ارتش عراق که بعدا نیروهای حشد شعبی هم به آن‌ها پیوستند، چندین بخش از زیرساخت‌های گسترده پالایشگاه را تحت کنترل نگه داشتند.

اوضاع چه در شهر و چه در پالایشگاه انقدر بی‌ثبات بود که گاهی کنترل برخی مناطق ظرف یک هفته دو بار دست به دست می‌شد. 

اما دوشنبه گذشته (12 اکتبر) وقتی حیدر العبادی نخست‌وزیر عراق آغاز عملیات «لبیک یا رسول‌الله 2» را برای آزادسازی بخش‌های باقی‌مانده استان صلاح‌الدین اعلام کرد، بالاخره این وضعیت پایان یافت. پیش از این، عملیاتی با نام مشابه به آزادسازی شهر تکریت منجر شد. قبل از آغاز عملیات هفته گذشته، هزاران نفر از نیروهای حشد شعبی و نیروهای واحد ضدتروریسم عراق، مواضع خود را داخل و نزدیک شهر مستحکم کردند. تمام اجزای نیروهای مسلح عراق (ارتش، پلیس فدرال، نیروهای ویژه، نیروی هوایی و واحد هوانوردی) و دستکم 12 واحد بزرگ حشد شعبی در تلاش آخر برای پاکسازی کامل منطقه مشارکت کردند.

واحدهای مختلف همزمان چندین هدف را در شهر هدف قرار می‌دادند و به سرعت برق داخل شهر پیشروی می‌کردند. تنها ظرف 48 ساعت پس از آغاز عملیات، بخش‌های بزرگی از شهر تحت کنترل نیروهای عراقی درآمد، که ساختمان سابق گردان 14 (لشگر 4) ارتش عراق، منطقه 600 شرق پالایشگاه و پایگاه هوایی «الصینیه» (که در زمان اشغال توسط آمریکا با نام اردوگاه «لنسر» شناخته می‌شد و در زمان صدام پایگاه هوایی «کی-2» نامیده می‌شد) از جمله این مناطق بود.

روز چهارشنبه (14 اکتبر) اولین گزارش‌ها در مورد آزادسازی پالایشگاه بیجی منتشر شد. با این حال، ژنرال «رائد شاکر جودت» فرمانده پلیس فدرال عراق آماری دقیق‌تر ارائه کرد و گفت 90% پالایشگاه بازپس گرفته شده و هنوز تعداد اندکی از عوامل داعش اطراف پالایشگاه حضور دارند. تا روز جمعه (16 اکتبر) دیگر به طور کامل مشخص شد که پالایشگاه بار دیگر به طور کامل تحت تسلط عراق قرار گرفته است.

بیجی خود چند بخش دارد که هریک از این بخش‌ها (که مثلا متشکل هستند از یک یا دو حومه) به گروه‌های مختلف حشد شعبی سپرده شده بود. مسئولیت دشوارترین بخش به «گردان علی اکبر» که پیرو علمای کربلا است، داده شد. این بخش مرکزی بیجی، شاهد درگیری‌های شهری خونینی بود. ماه‌ها بود که مرکز شهر مورد حمله نیروهای عراقی قرار داشت، اما حضور تک تیراندازهای داعش و بمب‌های دست ساز متعددی که در منطقه کار گذاشته بودند، باعث شده بود که پیشرفت چندانی به دست نیاید. هر بار که نیروهای عراقی پیشروی‌ای می‌کردند، با موجی از بمبگذاری‌های انتحاری مواجه می‌شدند و به خانه اول بازمی‌گشتند.

روز دوشنبه (19 اکتبر)، نیروهای گردان علی اکبر بالاخره پرچم عراق را بر فراز مسجد الفتح، که از مراکز اصلی داعش و نماد حضور آن‌ها در بیجی بود، به اهتزاز درآوردند. در طول ماه‌های گذشته مسجد آسیب زیادی دیده بود و حتی در ماه جولای مناره‌های آن تخریب شده بود. کمی بعد، پس از انتشار گزارش‌هایی از درگیری‌های سنگین که تلفات زیادی از داعش گرفت، شهر آزاد اعلام شد.

روستای «البو جواری» که در شمال بیجی (بین شهر و پالایشگاه) واقع شده، آخرین سنگر شبه نظامیان داعش بود. درگیری سنگینی بین واحدهای کوچک محاصره شده داعش و نیروهای عراقی در گرفت و دست آخر مثل دیگر مناطق، شبه نظامیان در برابر قدرت آتش بالای نیروهای عراقی شانسی برای مقاومت نداشتند. البو جواری سه‌شنبه (20 اکتبر) آزاد اعلام شد.

گرد و خاک‌ها که خوابید، نیروهای عراقی داخل و اطراف بیجی چیزهای جالبی پیدا کردند. تیم رسانه‌ای حشد شعبی ویدئویی را از تونلی منتشر کرد، که تقریبا به طول یک کیلومتر از منطقه مسکونی 600 تا پالایشگاه امتداد پیدا کرده بود. شبه نظامیان داعش برای آنکه از دید نیروهای عراقی و حملات هوایی در امان بمانند، از چنین تونل‌هایی استفاده می‌کردند.

روز چهارشنبه (21 اکتبر)، منابع حشد شعبی اعلام کردند که 19 گور دسته جمعی در بیجی کشف کرده‌اند. این گورهای جمعی برای دفن کردن دستکم 365 شبه نظامی داعش که در 16 ماه گذشته نیروهای عراقی و حملات هوایی آن‌ها را کشته بود، استفاده شده بود. احتمالا در «شرقات» هم باید چنین گورهای دسته جمعی‌ای باشد، چراکه طبق گزارش‌ها تعداد زیادی از اجساد و زخمی‌های داعش در طول نبرد بیجی، به این منطقه منتقل شده بودند.

روز چهارشنبه، وزارت دفاع عراق هم اعلام کرد که نیروهای عراقی 8 دستگاه ارتباطی، دوربین، تعدادی سی‌دی، رایانه و اسنادی را کشف کرده‌اند که حاوی اطلاعات مهمی در مورد جنایات و فعالیت‌های این سازمان تروریستی است. این اسناد بعدا به کمیته تحقیقات تحویل داده شد.

نیروهای عراقی که به بیجی و صناعیه قانع نبودند، از مواضعشان در پالایشگاه به سمت شمال و کوه‌های «مکحول» حرکت کردند و هر مقاومتی را هم که واحدهای تاکتیکی داعش تلاش کردند در مسیرشان ایجاد کنند، در هم شکستند. روز شنبه (17 اکتبر) کوه‌ها و کاخ‌های صدام رئیس‌جمهور سابق عراق هم آزاد اعلام شد.

یک روز پیش از آن، عملیات دیگری برای آزادسازی شهر «الفتحه» واقع در شمال شرق بیجی آغاز شد. در سال‌های گذشته الفتحه مأمنی برای افراط‌گرایان بوده است. تصرف این شهر نه تنها بیجی و شهرهای اطراف آن را تثبیت می‌کند، بلکه سکویی برای برنامه‌ریزی جهت حمله نیروهای عراقی به «حویجه» که از پایگاه‌های اصلی تروریست‌هاست، خواهد بود.

آزادسازی صناعیه در غرب بیجی خود یک پیروزی بزرگ بود. این شهر که به «قندهار» عراق معروف شده بود، سال‌ها بود که مرکز حضور تروریست‌ها بود. در سال 2006 تروریسم در این شهر به حدی گسترش یافت که کل نیروهای پلیس، شورای محلی و حتی شهردار کناره‌گیری کردند. نیروهای آمریکایی خاکریزی به ارتفاع 12 فوت و به طول 8 مایل ساخته بودند و برای هفته‌ها شهر را محاصره کرده و همراه با واحدهای جدید ارتش عراق حملاتی را علیه خانه‌های تروریست‌ها انجام می‌دادند. 

صناعیه تا پیش از آزادسازی یکی از پایگاه‌های اصلی عملیات‌های داعش در منطقه بود. مقادیر عظیم تسلیحات و مهمات در پایگاه هوایی مجاور شهر انبار شده بود و بخش‌هایی از زیرساخت‌های پالایشگاه‌های صناعیه نیز جدا و به رقه، پایتخت داعش منتقل شده بود. خود شهر هم یک پایگاه مهم برای انجام حملات به بیجی و پالایشگاه به شمار می‌رفت. بعد از اینکه شهر به دست داعش افتاد، این گروه یکی پس از دیگری کارگاه‌های تولید بمب‌های دستی و کمربندهای انفجاری در شهر ساخته بود. موج خودروهای انفجاری در جریان نبرد اخیر هم از همین کارگاه‌ها نشات می‌گرفت. وظیفه آزادسازی صناعیه به گردان‌های «حرکه النجبا» سپرده شد و در طول نبرد درگیری‌های خشونت‌باری بین آن‌ها و داعش رخ داد.

یکی دیگری از ضربات کاری برای داعش، از دست دادن جاده صناعیه به حدیثه در غرب الانبار بود، مسیری که ارتباط حیاتی آن‌ها به انبار را حفظ می‌کرد. از همین مسیر بود که مهمات و تجهیزات به صورت مداوم از موصل به حدیثه ارسال می‌شد. سقوط این مسیر احتمالا موجب خواهد شد که فشارها بر شهر حدیثه هم که تقریبا همزمان با بیجی هدف حمله داعش قرار گرفت و هنوز تحت محاصره است، کاهش یابد.

صناعیه بالاخره روز پنج شنبه (15 اکتبر) آزاد شد. پایگاه هوایی نزدیک شهر هم یک روز قبل آزاد شده بود. به گفته ژنرال جودت، این عملیات (برای آزادسازی پایگاه هوایی) که سه‌شنبه شب (13 اکتبر) شروع شده بود، ظهر روز بعد در حالی کامل شد که داعش تلفات سنگینی داد.

نیروهای مسلح عراق و حشد شعبی در عملیات مشترکشان بسیار امیدوارکننده عمل کردند. مثلا مواردی چون حمایت تانک‌های «آبرامز» ارتش عراق از ستون‌های کتائب حزب‌الله، گرادهی واحدهای گردان علی اکبر به توپ‌های M109A5 ارتش و همچنین ستون‌های مشترک ارتش و حشد شعبی، در ویدئوهایی که از عملیات منتشر شده، به چشم می‌خورد. علاوه بر این، بسیاری از نیروها از پوشش نزدیکی که نیروی هوایی عراق در طول نبرد ارائه کرده بود، تعریف و تمجید می‌کردند.

ائتلاف تحت رهبری آمریکا در بهترین حالت نقشی حداقلی در طول این تهاجم یک هفته‌ای داشت. از 13 تا 20 اکتبر،‌ائتلاف مجموعا 10 حمله علیه مواضع داعش در نزدیکی بیجی انجام داد. روز جمعه، در حالی که درگیری‌ها رو به اتمام بود و شبه‌نظامیان داعش از شمال در حال فرار به موصل یا از جنوب شرق به سمت حویجه بودند، ائتلاف روی یکی از توپخانه‌هایشان بمب انداخت. همین و بس. البته عجیب هم نیست، چرا که در این عملیات نیروهای حشد شعبی حضور گسترده‌ای داشتند و ائتلاف عمدتا تلاش می‌کند تا جایی که می‌تواند از کمک به آن‌ها خودداری شود. 

 

پس از آن هم شبه‌نظامیانی که در حال فرار بودند، آنطور که فکر می‌کردند نتوانستند راحت بگریزند. روز پنج‌شنبه و جمعه گزارش‌هایی بود مبنی بر اینکه عشایر طرفدار دولت در روستاهای شمال بیجی با عوامل داعش که در حال فرار بودند، درگیر شده‌اند. در دستکم یک مورد، بالگردهای نیروی هوایی ارتش عراق هم به کمک عشایر شتافته‌اند. در یکی از این موارد، درگیری عشایری که در جاده منتهی به شمال شرق کوه‌های مکحول زندگی می‌کنند با اعضای داعش که با پشتیبانی بالگردهای ارتش انجام گرفت، به کشته شدن دستکم 20 شبه نظامی منجر شد.

بلافاصله بعد از اینکه خبر آزادی بیجی به گوش عشایر سنی شمال منطقه رسید، کوچی گسترده بین آن‌ها به راه افتاد و صدها و صدها خانواده‌ از مناطق تحت کنترل داعش گریخته و چندین مایل را در صحرا طی کردند تا اینکه در مناطق تحت کنترل ارتش پناهی بیابند. فیلم زیر صحنه‌هایی از استقبال نیروهای ارتش از گروهی از این خانواده‌ها را به تصویر کشیده است. 

 

تنها چند ماه قبل، اگر کسی به من می‌گفت که نیروهای عراقی می‌توانند ظرف یک هفته کل منطقه بیجی از جمله صناعیه را آزاد کنند و بعد به سمت شمال جایی که در 16 ماه گذشته هیچ سرباز عراقی‌ای پایش را آنجا نگذاشته حرکت کنند، فکر می‌کردم که شاید تب دارد و حالش خوب نیست. اما آن‌ها این کار را کردند و بزرگترین عقب‌نشینی از زمان آزادسازی تکریت را به داعش تحمیل کردند. عشایر سنی داخل و حومه بیجی در این عملیات شرکت کردند و شهدایی دادند. همین عشایر قرار است به زودی در قالب واحدهای پلیس درآیند و بخش اعظم کنترل منطقه آن‌ها، در دست همین نیروها قرار می‌گیرد. حالا همه نگاه‌ها به حمله به سمت رمادی و عملیات‌های آتی در استان کرکوک دوخته شده و موصل هم از دور ما را می‌خواند.

 فارس