از نظر بُعد طراحی تی-۹۰ حد وسطی بین تی-۷۲ و تی-۸۰ می باشد به خصوص اینکه از نظر شاسی شبیه به تی-۷۲ می باشد،خصوصیات رزمی و تسلیحاتی تانک های گذشته شوروی که فلسفه مفهومی از تی-۶۴ می باشد نیز در این تانک حفظ شده است در واقع بعد از فروپاشی شوروی و عقب افتادن روسیه از نظر قدرت زرهی از غرب روس ها برای پر کردن این خلا قدرت، نیاز به تانک جدید داشتند اما طراحی تانک جدید با ویژگی هایی برتر از تانک های غربی نیاز به زمان طولانی داشت و عدم وجود تانکی که به صورت موقت این خلا را پر کند نیز روسیه از جایگاهی که داشت چندین پله به عقب میراند به همین خاطر روسها سیاست تولید دو تانک که سیاست شوروی بود را کنارگذاشتند و اعلام کردند که فقط به تولید یک تانک می پردازند، در این مسیر دو تانک پرقدرت وجود داشتند که هر دو نیز شکست بزرگ و آبروریزانه ای در میادین جنگ در کارنامه داشتند،یکی تی-۸۰ که باعث شد روسیها برای همیشه از داشتن تانک با موتور توربین گازی صرف نظر کنند و دیگر تی-۷۲ .
در این میان تی-۷۲ با برخی تمهیدات مانند اضافه کردن زره واکنشی کنتاکت-۵ و سامانه کنترل آتش پیچیده تر و پیشرفته تر خودی نشان داده و مورد جلب توجه مسئولین روسی قرار گیرد با نام اولیه تی-۷۲ بی یو و سپس نام اصلی تی-۹۰ در سال ۱۹۹۵ وارد خط تولید و خدمت در روسیه گردد.
تی-۹۰ در هر محور دارای شش چرخ شنی،یک چرخ دنده یا چرخ کششی و یک چرخ خورشیدی می باشد،برجک تانک در میانه تانک قرار دارد و دو خدمه فرمانده و توپچی به صورت کنارهم قرار درون برجک میگیرند.شکل برجک تی-۹۰ در مدل های اولیه مانند تی-۹۰ و تی۹۰ اس به صورت حدودا دایره ای شکل و مشابه با تی-۸۰ یو می باشد اما در تی-۹۰ اِی(A) به بعد به صورت چند ضلعی و جمع و جور در آمده است.
تی ۹۰ دارای طولی معادل ۹٫۵۳ متر با لوله توپ و بدون لوله ۶٫۸۶ ،عرض ۳٫۷۸ متر و ارتفاع ۲٫۲۵ متر می باشد،وزن تی-۹۰ در مدل های مختلف مابین ۴۶ تا ۵۰ تن می باشد و از سه موتور مختلف در مدل های مختلف بهره می برد،حداکثر سرعت آن در جاده ۶۵ کیلومتر و در بیرون از جاده و خاکی ۴۵ کیلومتر می باشد و برد عملیاتی ۵۵۰ الی ۶۵۰ کیلومتر را دارا می باشد.
خدمه تانک به تریتب راننده در جلوی تانک زیر توپ که از دریچه ای وارد تانک میشود و از یک پریسکوپ یا دریچه برای دید بانی و کنترل تانک استفاده می کند که این دریچه می توان به سایت دید در شب تی وی ان-۵ مجهز کرد،فرمانده نیز در داخل برجک و از طریق یک دریچه نیم دایره شکل وارد میشود و دارای یک سایت دیده بانی بالای دریچه با سه یا چهار جایگاه دید می باشد،سایت دید فرمانده در ابتدا شبیه به سایر تانک های گذشته روسیه تنها سه پریسکوپ ساده دید بود اما در نسخه های بعدی من جمله نسخه ای این سایت دیده بانی تغییر پیدا کرد و یک سایت دیده بانی بزرگ در زیر مسلسل فرمانده به اضافه دو پریسکوپ کوچک در اطراف آن قرار گرفت این سایت با نام پی ان کا-۴ اس شناخته میشود و توان دید در روز و شب را دارا می باشد و توان ردگیری هدف تا فاصله ۸۰۰ متری در روز و ۷۰۰ متری شب برخوردار است،توپچی نیز از یک جایگاه در کنار دریچه فرمانده وارد برجک میشود و از یک سایت دیده بانی و هدف گیر برای درگیری در روز یک سایت مجزا هدف گیری در شب بهره می برد،تجهیزات در دسترس و کمک کننده توپچی عبارتند از:
۱-کامپیوتر بالستیک ۱V528-1
۲-سایت آتش ۱A43 به علاوه فاصله یاب لیزری ۱G46
۳-سنسورهای باد سنج و هواشناسی موسوم به DVE-BS
تی-۹۰قادر است تا اهداف مورد نظر خود را از فاصله ۵۰۰۰ متری ردگیری و مشاهده و با نصف این مقدار گفته شد وارد درگیری موثر شود این مقدار در نسخه هایی چون اس با سیستم تالس فرانسه با نام Catherine FC اجازه درگیری از فواصل ۵ الی ۸ کیلومتری را برای تانک فراهم می سازد.
هم چنین تی-۹۰ برای ارتباطات از رادیوی R-163-50U بهره میبرد و در نسخه فرماندهی یا کا علاوه بر آن از یک رادیوی R-163-50K استفاده می کند.
تغییر اساسی برجک تی-۹۰ در نسخه اِی
تی-۹۰ از سه موتوردر مدل های مختلف به شرح زیر بهره می برد.
۱-موتور ۸۴۰ اسب بخاری دیزلی وی -۸۴ ام اس
۲-موتور توربوشارژ دیزلی ۱۰۰۰ اسب بخاری وی ۸۴ کا دی
۳-موتور ۱۰۰۰ اسب بخاری دیزلی وی ۸۵
باک تی-۹۰ توانایی حمل ۱۲۰۰ لیتر سوخت به همراه ۴۰۰ لیتر سوخت اضافه را دارای می باشد.
موتور تی-۹۰
قدرت آتش
تی۹۰ به پیروی از دیگر تانک های نسل گذشته روسی از توپ قدرتمند ۱۲۵ م م ۲ اِی ۴۶ بهره می برد این توپ در طی سالیان گذشت مورد بهبود و بهسازی قرار گرفته است که با نام ۲ اِی ۴۶ ام ۵ و ۲ اِ ۴۶ ام ۲شناخته میشود،این توپ توسط سیستم اتولودر تغذیه میشود و نواخت آتش حدود ۸ گلوله در دقیقه را برای تانک فراهم می سازد تانک قادر به حمل ۴۳ گلوله می باشد که ۲۲ گلوله در محفظه اتولودر قرار میگرد،به مانند سنت گذشته و همیشگی روسها تی-۹۰ از یک اتولودر چرخ الفکی بهره می برد که مشابه با تی-۷۲ می باشد اما با توجه به ضعیف بودن طرح اتولودر تی-۷۲ و مشکلات و معایب آن و البته پیچیده بودن آن که داد برخی از مشتریان را خود را درآورده بود،در تی-۹۰ این اتولودر ارتقا یافته و برخی از بزرگترین معایب اتولودر تی-۷۲ در ان دیده نمیشود و از کنسول بارگذاری الکترونیکی استفاده میشود. اما چیزی که در تانک های بلوک شرقی همیشه مورد ایراد بوده حفاظت پایین محفظه اتولودر به شمار می آید که باعث منهدم شدن کامل تانک میشود.در تی-۹۰ سعی شده با چند لایه کردن زره این بخش و افزودن زره واکنشی(برای رجوع به مقاله زره واکنشی کلیک کنید) به اطراف تانک و قرار دادن سیستم اطفاء حریق، این ضعف پوشیده شود.
گسترده ذخیره مهمات تی-۹۰ در سطح شاسی یک ضعف مهم و اساسی در تی-۹۰
مسلسل سنگین ضد هوایی ان اس وی تی ۱۲٫۷ م م و بلوک های زره واکنشی کنتاکت-۵ در کنارها و سیستم اخلال کننده اشتورکا
به جز توپ اصلی روی دریچه فرمانده یک مسلسل سنگین ضد هوایی ان اس وی تی ۱۲٫۷ م م با ۳۰۰ گلوله نصب شده است و هم محور توپ اصلی نیز یک مسلسل ۷٫۶۲ م م پی کا با ۲۰۰۰ گلوله قرار گرفته است.
مشخصات گلوله های قابل شلیک توسط تی-۹۰
۱-انواع گلوله های شدیدالانفجار ضد زره یا HEAD با حداکثر توان نفوذ در ۸۰۰ م م زره فولادی حداکثر برد ۴۰۰۰ متر
۲-گلوله های انرژی جنبشی با هسته تنگستنی با حداکثر توان نفوذ ۶۵۰ م م در ۲۰۰۰ متری با حداکثر برد ۳۵۰۰ متر
۳-گلوله های شدیدالانفجاری با مواد منفجره قوی حداکثر به وزن ۳٫۴ کیلوگرم هم چنین با قابلیت تنظیم فیوز انفجاری با حداکثر برد ۹۰۰۰ متر
۴-موشک هدایت شونده هدایت لیزری با حداکثر نفوذ ۹۵۰ م م و برد ۵۰۰۰ متر
هم چنین تی-۹۰ قابلیت شلیک در هنگام حرکت و هدف قرار دادن دقیق اهداف در حین حرکت را دارامی باشد.
زره و قدرت حفاظت
زره تی-۹۰ زره کامپوزیتی با هسته فولادی می باشد،هسته فولادی این زره از زره فولادی تقویت شده RHA میباشد وسپس روی آن زره کامپوزیتی قرار گرفته است و بعد از ان زره واکنشی (برای رجوع به مقاله زره واکنشی کلیک کنید)قرار گرفته است اما این زره واکنشی کنتاکت-۵ بیشتر در روبروی برجک سقف برجک و روبروی بدنه و کمی نیز در اطراف تانک قرار گرفته و به صورت یک پاریچه تانک را فرا نگرفته است و بعد از زره های چند لایه یک سری اقدامات متقابل نرم نیز برای حفاظت در نظر گرفته شده است که بارزترین آنها سیستم اشتورا(برای رجوع مقاله سیستم اشتورا-۱ کلیک کنید) می باشد که به صورت دو چشم قرمز در کنار توپ رخ نمایی می کند.وظیفه اصلی این سیستم مختل کردن سیستم هدایت کننده موشک های هدایت شوند می باشد،هم چنین تانک دارای لانچرهای نارنجک دودزا برای قطع کردن مسیر لیزر تابانده شده به طرف تانک می باشد.
از نقطه نظر حفاظت تانک تی-۹۰ از روبروی توان مقابله با طیف وسیعی از تهدیدات به ویژه موشک های هدایت شونده را داراست به طوری که در ازمایشات مختلف تی-۹۰ از روبروی توان دفع موشک کورنت و آر پی جی ۲۹ را بدون نفوذ داشته است است ،در ازمایشات در هند روی تانک تی-۹۰ اس از فاصله ۲۵۰ متری یک گلوله انرژی جنبشی M829A2/KEW-A2 را بدون نفوذ در تانک آن هم بدون زره کنتاکت-۵ دفع کرد،هم چنین گلوله انرزی جنبشی تی-۸۰ را از فاصله ۱۰۰۰ متری نیز دفع نمود،اما وقتی از تی-۹۰ انتظار مقاومت بالا داشته باشیم که نقطه مورد اصابت با زره کنتاکت-۵ پوشیده باشد اما در بسیاری از تصاویر شاهد آن بودیم که تنها دو طرف برجک تنها مجهز به زره کنتاکت-۵ بوده و حتی کناره توپ تانک نیز که سیستم اشتورا روی آن نصب شده فاقد زره کنتاکت-۵ می باشد.
چشمان قرمز تی-۹۰ یا همان سیستم اشتورا
بنابه آمار ارائه شده از منابع مختلف تی-۹۰ از روبرو برجک در مقابله با گلوله های انفجاری ضد زره ۷۰۰ م م و با زره کنتاکت-۵ بین ۱۱۵۰ تا ۱۳۵۰ م م ،گلوله های انرژی جنبشی ۵۵۰ م م و با زره کنتاکت-۵ تا ۸۰۰ الی ۸۵۰ م م بخش زیرین جلوی تانک ۲۴۰ م م انرژی جنبشی و ۳۴۰ م م انفجاری مقاومت را داراست.
مدل های مختلف
T-90: اولین نسخه از تی-۹۰ که تاقبل از تی-۹۰اِی ،تی-۷۲ بی یو نیز خوانده میشد.
T-90K: اولین نسخه تکمیل شده از تی-۹۰ نسخه فرماندهی که به رادیوی R-163-50K و تجهیزات دید و ناوبری تی ان ای ۴-۳
T-90E: اولین نسخه صادراتی از تی-۹۰ که متشری نداشت.
T-90A: در سال ۱۹۹۹ وارد خدمت شد، و برای اولین بار برجک تانک به صورت جوشکاری ساخته شده بود برخلاف نسل های قبلی که از طریق ریخته گری برجک ساخته میشد و ظاهری نیمه کروی شکل و دایره ای داشت ولی در تی ۹۰ اِی برجک به صورت چند ضلعی می باشد،اما این کار یک سنت شکنی در تانک سازی روسیه/شوروی محسوب می گردید که با نام ولادیمیر نیز این تانک شناخته میشود.این نسخه از یک موتور ۱۰۰۰ اسب بخاری جدید بهرهمی برد،نسخه اِی تی-۹۰ برای ارتش روسیه طراحی گردید و حدود ۸۰۰ عراده نیز ساخته شد.
T-90AK: نسخه فرماندهی
T-90S: نسخه صادراتی با موتور ۱۰۰۰ اسب بخاری و بدون سیستم اشتورا -۱ که به جای سیستم شتورا زره واکنشی جای گرفته است این نسخه در الفبای سیریلیک با نام T-90C شناخته میشود نسخه فرماندهی تی-۹۰ صادراتی نیزT-90SK می باشد ،تی-۹۰ بهیشما نیز نسخه بهینه سازی شده و توسط هند می باشد که همان تی-۹۰ اس می باشد که در نبود سامانه شتورا-۱ از نسخه فرانسوی و ساانه دید حرارتی نسل دوم بهره می برد.
T-90AM: نسخه سال ۲۰۱۰ و بهینه سازی شده،به اضافه بازطراحی و تکمیل سازه برجک،تجهیزات پیشرفته دیداری کالینا و سایت پانورامیک تکمیل شده با کامپیوتری بالستیک جدید یکپارچه با سیستم های کنترلی ،نمایشگر های دیجیتال،سایت دید حرارتی نسل سوم،مسلسل ۷٫۶۲ م م کنترل از داخل برجک،بهبود اتولودر تانک به منظور تسریع در عمل لودینگ توپ،توپ جدید و بهبودسازی شده ۲A46-M5 زره واکنشی جدید رلیتک با قدرت مقاومت دوبرابر کنتاکت-۵ و سیستم کنترل از راه دور ضد هوایی با کالیبر ۲۰ م م مسلسل UDP T05BV-1 ،موتور جدید ۱۱۳۰ اسب بخاری وی ۹۶ ،و سیستم های جدید کنترل محیط به خصوص در محیط های شهری و سیستم ناوبری ماهواری.
T-90MS: یک نسخه فول ارتقا از تی-۹۰ برای صادرات با مسلس ۷٫۶۲ م م کنترل از راه دور،سیستم ناوبری ماهواری گلوناس ، و نسل جدید زره های واکنشی و برجک جدید.
تانک تی-۹۰ ام اس
T-90SM:یک نسخه بروز رسانی شده دیگر از تی-۹۰ با تشابهات به ویزه تشابهات ظاهری شبیه به تی-۹۰ ام اس.
تانک تی-۹۰ اس ام
خودروی های ساخته شده بر اساس تی-۹۰:
بی‌آرئی‌ان: خودرو زرهی تعمیر و بازیابی بر اساس شاسی تی-۹۰
ام‌تی‌یو-۹۰: تانک پل‌ساز
آی‌آم‌آر-۳: خودرو زرهی مهندسی
بی‌ام‌آر-۳: خودرو زرهی مین‌روب
کاربران
تی ۹۰ نسخه هندی به دلیل نبود سیستم اشتورا به جای آن زره قرار داده شده است.
هند:هند در پاسخ به خریداری کردن تی-۸۰ یو توسط پاکستان اقدام به خرید تی-۹۰ نمودفتی-۹۰ های هندی با نام بهیشما نیز شناخته میشوند،۱۲۰ عراده به طور مشترک توسط روسیه و هند در تولید شد البته هند بیشتر نقش مونتاژ کننده داشت و در سال ۲۰۰۶ قرارداد ساخت ۳۳۰ عراده و سپس در سال ۲۰۰۷ قرار داد ساخت ۳۴۷ عراده تانک تی-۹۰ را به امضا رساند و طبق برنامه پیش بینی شده تا سال ۲۰۲۰ هند بزرگترین استفاده کننده تی-۹۰ با تعداد ۱۶۴۰ عراده تی-۹۰ می گردد.البته ت-۹۰ های هندی با نام بهیشما از تحهیزات ساخت فرانسه استفاده می کنند.
الجزایر:این کشور در دو مرحله دست به خرید تعداد ۳۵۰ عراده تی ۹۰ زد.
ترکمنستان:۴۰ عراده تی-۹۰
اذربایجان:۲۰ عراده
روسیه:۷۴۳ عراده تی-۹۰ بیشتر از نوه اِی و اس
اوگاندا:قرار دادی با ارزش ۳۴۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۰ میلادی برای خرید ۱۰۰ عراده تی-۹۰ اس با روسیه بست.
ایران:بنا به گفته های ژنرال احمدرضا پوردستان فرمانده نیروی زمینی ایران خرید تی-۹۰ در دستور کار ایران قرار گرفته و بنا بر گزارش خبرگزاری های ایرانی کارشناسانی نیز برای این کار به روسیه رفته اند.
تی-۹۰ در مقایسه با دیگر رقبا
تی-۹۰ در مقایسه با دیگر رقبای خود از جایگاه به مراتب پایین تری قرار دارد و رده بندی ۱۰ تانک برتر جهان در رده ۷ ایستاد،عمده ایرادات تی-۹۰ نسبت به رقبای خود عدم دیجیتالیزه و مجهز به سیستم ناوبری ماهواری و سیستم هدایت از مرکز فرماندهی،مقاومت زرهی کمتر نسبت به تانک های غربی،قدرت آتش کم و دقت کم توپ تانک در فواصل بالا و مهمات می باشد اما تمام اینها دلیل بر دست و پا بسته بودن تی-۹۰ نمی باشد،تی-۹۰ به تنهایی تانک با انعطاف بالا در میادین نبرد می باشد به خصوص اینکه از نظر جثه کوچک و دارای مانور پذیری مناسب می باشد.
در حال حاضر با رونمایی از تی-۱۴ که قرار است با پایان آزمایشات تکمیلی خود تا سال ۲۰۱۶ به صورت انبوه وارد خط تولید گردد،بر نقش تی-۹۰ در جایگاه زرهی این کشور تاثیر عمیقی گذاشته است به ویژه اینکه به خدمه تانک های گفته شده بود قرار است ناوگان زرهی با تانک جدید که انقلاب زرهی رویسیه می باشد جایگزین گردد وبعد از آن باید شاهد انبار شدن تی-۹۰ به صورت ذخیره باشیم؛البته باید انتظار داشته باشیم تی-۹۰ همانند تی-۷۲ در بیرون از مرزهای روسیه به عنوان تانک میدان نبرد اصلی کشورهای با بودجه کم یا تحریم شده قرار بگیرد.
خلاصه مطالب
تی-۹۰ نسخه بروز شده سنگین از تی-۷۲
طراحان:کارتسوف-وندیکتف
کشور :روسیه
شرکت:اورال واگن زاود
تعداد تولیدگشته:حدود ۲۲۶۰
ابعاد:بدون لوله توپ ۶٫۸۶ متر در ۳٫۷۸ و ارتفاع ۲٫۲۵ متر
وزن:۴۶ الی ۵۰ تن
خدمه :۳ نفر :توپچی،فرمانده،راننده
موتور:۳ موتور دیزلی دوازده سیلندر V-84/92/96 با قدرت ۸۴۰/۹۴۰/۱۲۵۰
قدرت موتور:۱۸ الی ۲۰ اسب بخار به تن
سرعت:بیرون از جاده ۴۵ و در جاده ۶۵ کیلومتر بر ساعت
سلاح اصلی:توپ ۱۲۵ م م ۲اِی ۴۶ ام ۲ و ام ۵ با گلوله های انرژی جنبشی و شدیدالانفجار ضد زره و انفجاری ترکش شونده و موشک هدایت شونده ضد زره
تسلیحات ثانویه: مسلسل ۷٫۶۲ م م هم محور توپ و مسلسل ۱۲٫۷ م م روی دریچه فرمانده
قابلیت حمل ۴۳ گلوله و ۲۲ گلوله در اتولودر
زره:زره با هسته فولادی و زره واکنشی کنتاکت-۵ و در نسخه های آخر رلیتک
ترجمه و گردآوری و تالیف:علی گوهر صمیمی
حق نشر برای اوج آرمی محفوظ است
