ویمپل آر-33 یا با نام روسی Вымпел Р-33 که در سازمان ناتو به نام AA-9 Amos شناخته میشود، پیشرفتهترین موشکهای هوا به هوایی است که توسط اتحاد جماهیر شوروی، طراحی و ساخته شده است. از این موشک، به عنوان سلاح اصلی و ویژهء جنگندهء رهگیر میگ31 نام برده شده و عبارت
Main Caliber of MiG-31 به آن اطلاق شده است.
این سلاح، در اصل برای هدف قرار دادن هواپیماهایی چون SR-71 Blackbird ، B-1 Lancer و B-52 Stratofortress طراحی و ساخته شده است.
یک ترکیب جدانشدنی
R-33 / MiG-31 یک ترکیب جدانشدنی رهگیر / موشک را تشکیل میدهند که همانند ترکیب قدیمی Bisnovat R-40/MiG-25 میباشد. اگرچه R-33 بسیار لایقتر و مدرنتر از موشک قدیمی و سنگین وزن R-40 میباشد که در اصل برای رهگیری و شکار بمبافکن مافوقصوت XB-70 (ساخت کمپانی North American Aviation) توسط MiG-25 ساخته و پرداخته شده بود.
موشک R-40 دارای نقائص عمده و مهمی بود که از آن جمله میتوان به نداشتن قدرت مانور اشاره کرد که استفاده از آن را بر علیه اهداف هوایی که در حال انجام مانور بودند، غیرممکن میساخت. میگ31، بسیار انطباقپذیر ساخته شده و به همین جهت قادر است موشکهای قدیمی R-40 را نیز مورد استفاده قرار دهد.
عملکرد
همانند عملکرد و ترکیببندی ظاهری موشک آمریکایی AIM-54 Phoenix، موشک R-33 برای رهگیری اهداف، ترکیبی از آشیانهیابی نیمهفعال راداری را مورد استفاده قرار میدهد؛ برای اهداف نزدیک، و همچنین اهداف در فاصلهء متوسط، از آشیانهیابی نیمه فعال راداری (semi-active radar homing) و برای اهداف بسیار دور، از سیستم جهتیابی اینرسیایی (inertial navigation) استفاده میکند. این موشک، همچنین بسیار ارزانتر از AIM-54A میباشد.
رادار فازبندی شدهء زاسلون در میگ31 (Phased Array Radar)، هستهء اصلی رهگیری هوایی را تشکیل میدهد. نحوهء جستجوی اهداف هوایی این رادار با مدل نصب شده در جنگندهء F-14 تفاوت دارد. رادار آمریکایی از روش جستجوی مکانیکی بهره میبرد در حالی که نوع روسی، از روش بههنگامسازی پرتوهای الکترونیکی (Electronic Beam Switching) استفاده میکند. این روش، به هدایت همزمان 4 موشک هوا به هوا، کمک شایانی میکند؛ ضمن اینکه استفاده از موشک را بر علیه اهداف پرندهء نزدیک سطح زمین، میسر میسازد.
کاربران
موشک هوا به هوای R-33 در خدمت کشورهای مشترکالمنافع (احتمالن منظور قزاقستان است) و روسیه باقی مانده است، هرچند که این موشک، تاکنون به همراه میگ31 در یک نبرد واقعی، مورد استفاده قرار نگرفته است.
پیشرفت و توسعه
تاریخ پیدایش R-33 بخشی جدایی ناپذیر از تاریخچهء پیدایش هواپیمای حمل کنندهاش میباشد: شکاری رهگیر MiG-31
مجوز کار طراحی هواپیمای E-155MP که نوع مدرنیزه شدهء میگ25 بود و بعدها منجر به تولد میگ31 گردید، به تاریخ 24 می 1968 توسط دولت اتحاد شوروی صادر گردید.
در آن زمان، رقابتی جهت ساخت موشکهای مناسب برای هواپیمای در دست ساخت E-155MP آغاز شد. اما موشک Izdeliye 410 طراحی شده توسط شرکت ویمپل، به وسیلهء سرطراح ارشد این شرکت به نام A.L.Lyapin در برابر موشک K-50 ساخت شرکت PKPK طراحی شده توسط M.R.Bisnovat (سرطراح ارشد و سازندهء موشک R-40 جهت میگ25) برنده اعلام شد.
K-33
موشک برندهء مناقصه، در مرحلهء ساخت به K-33 نام گذاری شد تا ادامه دهندهء نامگذاری موشکهای قبلی K-13 و K-23 باشد. کار طراحی این موشک، توسط سرطراح دوّم این شرکت V.V.Zhuravlev و ریاست تیم طراحی Y.K.Zakharov ادامه یافت.
دو نمونهء اولیه از این موشک به سال 1968 ساخته شدند. (همانند K-40 دارای کانارد بودند تا بتوانند در زیر بال هواپیما جایگذاری شوند)
پیش نمونهء پروژه، به سال 1970 کامل گشت و آزمونهای پروازی آغاز شدند. یکی از این آزمایشات، بر روی یک میگ25 تغییر یافته انجام گرفت که از این میگ با نام P-10 یاد میشود. به سال 1972، برای اولین بار، آزمون پرتاب موشک K-33 به طور مستقل و توسط جایگاه ویژهء نصب شده در زیر بال میگ25 به نام APU-40 انجام گرفت.
یک فروند MiG-21 به شمارهء №76211524 به یک مدل آزمایشی با نام LL-21 تبدیل شد تا عملکرد جستجوگر جدید نصب شده روی موشک K-33، بر روی آن مورد آزمایش قرار گیرد؛ و همچنین یک فروند هواپیمای Tu-104 به شمارهء №42324 به مدل آزمایشی LL-104-518 با کد رمز Vzlet تبدیل شد. (این مدل از توپولف104 به نام LL-2 نیز شناخته میشد)
قرار شد عملکرد رادار زاسلون، جهت آشیانهیابی هواپیمای مدلی که در آن، هدفیاب موشک K-33 نصب شده بود، مورد سنجش قرار گیرد. بدین طریق، هواپیمای Tu-104 به وسیلهء رادار زاسلونی که درونش نصب گردیده بود، هواپیمای مدل را که میگ21 بود، تحت کنترل قرار میداد. ردیاب اولیهء موشک K-33 که درون میگ21 مدل، نصب شده بود، GVM-410 نام داشت.
آزمونهای پرتابی
در مراحل بعدی آزمون، ردیاب RGS-33 که از نوع نیمه فعال راداری بود (SARH) و همچنین ردیاب مادون قرمز TGS-33 بر روی K-33 مورد آزمایش قرار گرفتند. سایر موارد کاندید شده جهت آزمایش در قسمت جستجوگر، شامل یک جستجوگر فعال راداری (active radar homing) و یک جستجوگر دوگانهءمادون قرمز و راداری فعال بود.
اما انتخاب نهایی مدلی بود بر اساس جستجوی نیمه فعال راداری که دارای یک مرحلهء اولیهء ردیاب اینرسیایی بود. دستگاه آشیانهیاب، به نام MFBU-410 نامیده شد و توسط B.I.Ermakov تحت سرپرستی شرکت Akopyan طراحی شد.
موشک دچار طراحی مجدد شد تا قادر به استفاده از جستجوگر جدید که بزرگتر بود، باشد و همچنین بتوان آن را در محل اتصال جدید زیر بدنه نصب نمود.
کار طراحی مدل جدید موشک، بر اساس پیشنویس پروژه جدید به سال 1972 آغاز شد. (با در نظر گرفتن بالچههای فوقانی تاشونده و فاصلهء کاسته شدهء بالچهها از 1100 م م به 900 م م، قابلیت پرتاب قبل از روشن شدن راکت و سرجنگی قویتر شده)
یک موشک مشقی، 5 موشک طبق برنامه (Programmed)، و 8 موشک آزمایشی (Trial) در سال 1972 مطابق طرح جدید ساخته شدند.
به سال 1973، سه فروند از 14 موشک ساخته شده، توسط MiG-25P-10 شلیک شدند. انواع گوناگونی از سرجنگی مورد آزمایش قرار گرفتند:
* سرجنگی به شدت منفجرهء چند تکه شونده (high explosive fragmentation)
* سرجنگی میلهای شکل پیوسته (continuous-rod warhead)
ضمن اینکه آزمایشات رادار و جستجوگر موشک، بر روی هواپیمای مدل LL-2 ادامه یافتند.
به سال 1974، 11 بار آزمایشات پرتابی موشک، توسط هواپیمای MiG-25P-10 انجام شد و طی این آزمایشات، 40 فروند موشک شلیک شد. طی این مدت، اولین پرتاب کنندههای این موشک به نام AKU-33 و سرهای جنگی جدید به نام B-410 بر روی خط تولید قرار گرفتند. ضمن اینکه آزمایشات جستجوگر و رادار به نام MFBU-410/Zaslon در پایگاه هوایی Akhtubinsk و به وسیلهی هواپیمای LL-2 ادامه یافتند.
ورود به خدمت MiG-31
اولین پرواز هواپیمای جدید که اکنون MiG-31 (به شمارهء №831) نامیده میشد، به تاریخ 16 سپتامبر 1975 انجام شد. (تا پایان سال، بیش از 12 پرواز آزمایشی صورت گرفت) طی این مدت، و قبل از ارسال این هواپیما به کارخانه جهت بهینهسازی پرتابگرها، بیش از 20 پرتاب موشک از طریق هواپیمای MiG-25-P-10 انجام شد.
اولین آزمایشات پرتابی موشک از هواپیمای مدل LL-2 (همان Tu-104 که حامل موشک شده بود و توسط شوروی از حالت غیرنظامی به نظامی تبدیل شده بود) در همان سال به انجام رسیدند.
کار توسعه تا سال 1976 ادامه یافت. برخی آزمایشات، شامل پرتاب موشک با چترهای بازشونده در آوریل همان سال به انجام رسیدند. آزمایشات کارخانهای (Factory tests)، تا سال 1977 کامل شدند و طی این مدت، 32 پرتاب موشک توسط هواپیمای شمارهء №832 به انجام رسیدند. اولین این پرتابها، به تاریخ 26 ام مارس 1977، بر علیه یک هواپیمای MiG-17 که در نقش یک هواپیمای بدون خلبان (Drone) انجام وظیفه مینمود، انجام شد.
در طول سال 1978، قسمت جستجوگر موشک، مورد بهینهسازی قرار گرفت و ترکیب رادار / موشک بر علیه 4 هدف جداگانه، در آگوست همان سال مورد آزمایش قرار گرفت.
آزمایشات رسمی، به تاریخ مارس 1979 توسط MiG-31 شمارهء №83210 آغاز شدند. این آزمایشات به سال 1980 با موفقیت تکمیل گشتند.
به تاریخ 6 می 1981، به دستور هیات رئیسهء عالی دولت اتحاد جماهیر شوروی، R-33 رسمن وارد خدمت شد.
K-37
با تصمیم دولت اتحاد شوروی به تاریخ آوریل 1983، طراحی موشک جدید K-37 (با نام izdeliye 610 که نمونهای ارتقاء یافته از R-33 بود) جهت استفاده در MiG-31M آغاز گشت.
اولین پرواز MiG-31M به شمارهء №0151 به تاریخ 21 دسامبر 1985 به انجام رسید. اولین آزمایشات پرتابی K-37 توسط MiG-31M به سال 1988 به انجام رسیدند. این آزمایشات تا پایان سال 1997 ادامه یافتند. به دستور پرزیدنت پوتین و به جهت مخفی ماندن جزئیات فنی موشک R-37، کار تولید انبوه این موشک، تا یافتن شریکی غیر از مقاطعه کاران اوکراینی، معلق مانده است.
مشخصات:
آیموس، آر 33 ویمپل
تولید: 1985
برد: 160 کیلومتر
سرعت: 4.5 ماخ
پیشران: راکتی
هدایت: هدایت آشیانه یاب و نیمه فعال راداری
سرجنگی: 47 کیلوگرم (سوختار شدید)
وزن: 490 کیلوگرم
طول: 4.15 متر
قطر (بدون بالک): 0.38 متر
طول بالک: 1.18 متر
پلت فرم پرتاب: میگ 31
- ۲۳۷۵ بار مطالعه شده است