بالگرد تهاجمی میل-24

میل ۲۴

میل -۲۴ یک بالگرد زرهی سنگین نظامی روسی است که دقیقا نمی توان آن را در دسته خاصی از بالگردها قرار داد زیرا که این بالگرد هم با تسلیحات خود می تواند مشتی محکمی به دشمن بزند و در نقش بالگرد تهاجمی وارد شود و هم یک گروه ۸ نفر را حمل کند و در نقش ترابری یا آمبولانس هوایی قرار بگیرد.

بااین حال نیروهای روسی به این بالگرد لقب تانک پرنده، ناتو هایند و مجاهدین افغان لقب ارابه شیطان و دیگران القابی چون تمساح پرنده داده اند و می توان آن را به جرات عنوان یکی از بهترین بالگردهای هجومی جهان دانست.

وجود قدرت آتش بسیار بالا،قدرت زیاد و سرعت مناسب و زرهی بودن،تعمیر اسان و هزینه پایین نگهداری باعث شده که تاکنون از اینبالگرد استفاده گردد و حتی در مواردی در اصطبل نبار،زمین فوتبال و اینگونه محیط ها نگهداری و به پرواز در می اید کاری که ازعهده بالگرد  غربی چون آپاچی و کبرا بر نمی اید.

این بالگرد در سال ۱۹۷۴ وارد خدمت شد و پس از آن در ارتش های بیش از ۳۰ کشور جهان خدمت کرد و در بیشتر جنگ ها از تهاجم شوروی به افغانستان و جنگ ایران و عراق تا نبرد با گروه های تروریستی در عراق و و سوریه نقش نمایی کرده است و کماکان هم اکنون نیز در حال خدمت است و فعلا قصدی برای ترک خدمت ندارد.

۱-توسعه

داستان توسعه میل-۲۴ هم همان داستان همیشگی رقابت تسلیحاتی شوروی و آمریکا است.

وجود یک بالگرد برای پشتیبانی از نیروهای زمینی و توان باربری برای ارتش شوروی مطرح شد ،شوروی ها نظر به بالگرد آمریکایی یو اچ ۱ سی گان شیپ کردند،میخائیل میل  سر طراح کمپانی میل خود علاقه زیادی به طراحی بالگرد تهاجمی داشت و با درخواست ارتش بلافاصله وارد کار شد .

بنا به عقیده میخائیل لئونت یِویچ میل برای افزایش سرعت نیروهای شوروی در میدان نبرد باید وسیله های پشتیبانی زمینی پرنده تولید شوند.او بر این باور بود که این وسیله هم باید توانایی پشتیبانی از نیروهای زمینی را داشته باشم و هم باید بتواند نیروهارا حمل بکند.

اولین بار میخائیل میل از این ایده که در اندازه یک مدل واقعی ساخته شده بود در سال ۱۹۶۶ در وزارتخانه هواپیماسازی جایی که سر طراح آن بود پرده‌برداری کرد که این مدل به نام وی-۲۴ بر روی یک مدل دیگر (وی ۲۲) که هیچگاه پرواز نکرد طراحی شده بود. وی-۲۴ یک قسمت برای حمل ۸ سرباز داشت که پشت به پشت هم می‌نشستند و همچنین یک ست بال کوچک که در بالای قسمت عقب جایگاه حمل سربازان قرار داشت که توانایی حمل بیشتر از ۶ راکت را داشت و همینطور یک توپ مسلسل دولول GSh-23L cannon که در قسمت دماغه نصب می‌شد.

با این وجود این که این طرح نظر برخی از استاتژیست های شوروی را جلب کرد اما پذیرفته نشد و میخائیل میل طرح خود را به وزارت دفاع و یک گروه کارشناسی ارجاع داد ،بعد از نمایش موفق بالگردهای مسلح آمریکایی در جنگ ویتنام ،طرح وی با پیشنهاد یک بالگرد پشتیبانی برای میادین نبرد قبول گردید.

بعد از این،آقای میل با تیم خود شروع به کار بر روی طرح V-24 کردند و به دو طرح نهایی رسیدند.یکی یک هلیکوپتر۷ تنی تک موتوره بود و دیگری هلیکوپتر ۱۰٫۵ تنی دو موتوره بود.روی هر دو این هلیکوپتر ها موتور توربروشفت ۱۷۰۰ اسب بخاری Izotov TV3-177A نصب میشد.مدتی بعد سه عدد ماک آپ کامل به همراه ۵ عدد ماک آپ کاکپیت ساخته شد.ماک آپ های کاکپیت برای آموزش خلبانان بودند.

دفتر طراحی کاموف هم در همین زمان نمونه نیروی زمینی هلیکوپتر کاموف-۲۵ هورمون خود را به عنوان یک نمونه کم خرج معرفی کرد.در ابتدا این هلیکوپتر نظر نیروهای مسلح شوروی را جلب کرد ولی بعدا به نفع هلیکوپتر دو موتوره آقای میل رها شد.

بعد از این،مقداری تغییر در طراحی V-24 به اصرار وزارت دفاع شوروی اعمال شد.مهمترین این تغییرات شامل تعویض توپ اصلی هلیکوپتر با یک توپ با نرخ آتش بالا و نصب آن در چانه هلیکوپتر به جای بال و همچنین نصب موشک های ضد تانک ۹K114 Shturm بر روی هلیکوپتر میشد. بالاخره در ششم می سال ۱۹۶۸ دستور ساخت نمونه های هلیکوپتر دو موتوره صادر شد.

کار مفصل طراحی در اوت سال ۱۹۶۸ با رمز کد زرد ۲۴ آغاز شد. طرح کامل در اندازه واقعی در فوریه سال ۱۹۶۹ ساخته مورد بررسی و موافقت قرار گرفت. تست پروازی در ۱۵ سپتامبر همان سال در حالت ایستا و چهار روز بعد اولین پرواز کامل انجام شد. در ۳۱ ژانوییه ۱۹۷۰ میخاییل میل درگذشت اما طرح با کمک همکاران او ادامه پیدا کرد. موافقت کامل عملکرد طرح در ژوئن ۱۹۷۰ انجام شد و برای ۱۸ ماه طرح در حال گذراندن تست‌های پروازی بود. تغییرات انجام شده باعث استحکام ساختار و کم کردن ارتعاشات طرح شد، برای رسیدن به سرعت بیشتر بالها با زاویه بر روی بدنه نصب شدند، موشکهای ضد تانک فلانگا از بدنه به نوک بالهای حامل تسلیحات منتقل شدند، پروانه دم از سمت راست به چپ منتقل شد و سمت چرخش آن از رو به جلو به رو به عقب تغییر کرد که باعث استحکام پروازی طرح می‌شد.

از جمله این تغییرات ۱۲ درجه anhedral به بال ها داده شد تا بتواند در سرعت بیش از ۲۰۰ کیلومتر Dutch roll را انجام دهد.

DutchRoll

تغییرات بسیار برای رساندن به مرحله تولید تا اواخر سال ۱۹۷۰ انجام شد تا در نهایت مدل آ میل-۲۴ ساخته شد و سال بعد نیز به انجام تستهای جنگ‌افزارها و سامانه‌های مربوط به کابین میل-۲۴ کا شامل بزرگتر شدن کابین، جدا کردن خلبان و مسئول جنگ‌افزار از کنار هم به پشت سر هم (مسئول جنگ‌افزار در جلو و خلبان در کابین عقب) قرار دادن سایت جدید نشانه روی برای بهبود شلیک با توپ اصلی. در نهایت میل-۲۴ به طور رسمی در سال ۱۹۷۲ وارد زرادخانه ارتش شوروی شد.

 

 

۲-بررسی

میل-۲۴ در زمان خود یک بالگرد ایده آل برای پشتیبانی و حمل و نقل بود،بر خلاف ظاهر غول پیکر و سنگینی از هلیکوپتر کبرا بسیار آرامتر ( نه از لحاظ سرعت ) ، کم صداتر و نرم تر پرواز می کند. گفته می شود این بالگرد به دلیل داشتن بالهای بزرگش که نیروی زیادی در حرکت رو به جلو ایجاد می کند توسط خلبانانش مانند یک هواپیمای بال ثابت به پرواز در می آید،سه ارابه فرود و سایر سیستم ها برای کاهش درگ حاصل از فرود بر روی آن نصب شد. بالک ها بر روی بدنه به خوبی تثبیت شدند تا قسمتی از نیروی برا را در سرعت های بالا حمل کنند و بالک ها نیز با تحمل تقریبا یک چهارم نیروی برا به خوی از پس این کار بر آمدند. ولی میل ۲۴ در پیچ ها و چرخش های تند در افغانستان دچار مشکل شد. و همین باعث شد که از آن به بعد، میل ها اکثرا به صورت ۲ فروندی پرواز کنند که یکی از آنها پوشش دیگری را بر عهده داشته باشد.

داخل کاکپیت این بالگردها، معمولا به سبک معروف روسی “استایل سبز” بود که تقریبا در اکثر هواپیماهای روسی از این استایل کاکپیت استفاده شده که در این روش داخل کاکپیت سبز رنگ میشود. نمونه اولیه بالگرد ام آی۲۴ ، یعنی مدل ” A “، کاکپیتی با شیشه های زاویه دار دارد اما بعدا در مدل های D به بعد، کاکپیت توسط دو شیشه حباب مانند پوشیده شد و صندلی افسر تسلیحات بالگرد بالاتر برده شد و به شکل پلکانی در آمد. مشخصه اصلی ظاهری سری D به بعد نیز همین است.

این بالگرد دارای ۵ ملخ اصلی و ۳ پروانه دم می باشد. ملخ پنج تیغه ی بالگرد در بالای بخش میانی بدنه نصب شده است که کوتاه و افقی می باشد. بالچه های حمل مهمات در قسمت میانی دو طرف بدنه نصب شده اند. کابین خلبان به صورت زرهی ساخته شده اند و در برابر اصابت گلوله های ۲۰ میلی متری کاملا مقاوم هستند حتی شیشه خلبان در برابر گلوه های دوشکا ۱۲٫۷ کاملا مقاوم است به علاوه اینکه کابین خلبان در مقابل حملات بیولوژیک و شیمیایی کاملا محافظت شده است بدنه نیز در مقابل توپ های ۲۳ م م مقاوم است و حتی در مدل های بعدی شیشه خلبان نیز در مقابل گلوله ۲۳ م مقاوم است.

پروانه های نیز از جنس تیتانیوم است و در مقابل گلوله های ۱۲٫۷ م م و ۲۰ مقاوم است

جالب است که وزن خالی این بالگرد ۳ برابر کبرا و ۱٫۵ برابر آپاچی است یعنی حدود ۸۲۰۰۰ کیلومتر ولیکن در طراحی میل به عامل سرعت بسیار توجه شده بود و درسال ۱۳ آگوست ۱۹۷۵ میل-۲۴ توانست رکورد سرعت ۳۳۲٫۶۵ کیلومتر در ساعت را به نام خود ثبت کند .در ۲۱ سپتامبر ۱۹۷۸ میل-۲۴ رکورد قبلی خود را با رسیدن به سرعت ۳۶۸٫۴ کیلومتر در ساعت شکوند که این رکورد در سال۱۹۸۶ به وسیله هلیکوپتر لینکس انگلیسی شکسته شد.

از جمله رکورد های این بالگرد در ۱۳ آگوست ۱۹۷۵ (۱۳۵۳ خورشیدی) میل۲۴ دی اصلاح شده در یک کورس در محدوده ۱۰۰۰ کیلومتری رکورد سرعت را با سرعت ۳۳۲٫۶۵ کیلومتر بر ساعت به نام خود ثبت کرد که هنوز هم شکسته نشده است. یعنی یک محدوده ۱۰۰۰ کیلومتری را با این سرعت طی کرد.

در کناره های ایم بالگرد بالچه هایی قرار گرفته است که علاوه بر حمل تجهیزات و تسلیحات بالچه های نصب شده، ۲۲ تا ۲۸ درصد به توان پروازی افقی هلیکوپتر کمک می کنند.
بالچه های کوچک نصب شده در انتهای بدنه، در هنگام گردش در زوایای تند و با سرعت کم یا به هنگام گردشهای ناگهانی، به کاهش نیروی برا کمک می کنند. به همین دلیل، حداکثر سرعت افقی هلیکوپتر فدای وجود این دو بالچه ی کوچک شده است تا نیروی برا کاهش یابد.
به دلیل مشخصات خاصی که ذکر برخی از آنها آمد، این هلیکوپتر بسیار سنگین وزن و دارای ابعادی بزرگ است، قدرت مانور بسیار کمی دارد. به همین جهت در عملیتهای رزمی از دو فروند یا ترکیبی از چندین هلیکوپتر دو فروندی و در جهات مختلف، استفاده می شود.

موتور و مایتلق به

این بالگرد از دو موتور بسیار پرقدرت توربوشفت مدل TBZ-117 ساخت کارخانه ساخت موتور هواپیمای کلیموف هر یک به قدرت ۲۲۲۰ اسب بخاربهره می برد که در قسمت میانی بالای بدنه، به همراه دو محل ورود هوا (درست در بالای کابین خلبان) نصب شده اند. اگزوز موتورها در کنار موتورها تعبیه شده است.

جالب است بدانید که این بالگرد نمی تواند به صورت عمودی از روی زمین بلند شود ، بلکه باید مسافتی را با چرخ بر روی باند خزش کرده تا بتواند بلند شود . البته مسافت بسیار کمی. دلیل این امر به بالهای بزرگ و رو به پایین این بالگرد مخوف بر می گردد.

هیاند بالگرد بسیار خوش دستی در زمینه تعمیرات است.این ویژگی را اکثر تسلیحات روسی دارند.یکی از خلبانان امریکایی که در دهه ۱۹۸۰ با هایند پرواز کرده بود در باره اش گفت”هایند را یک سال در یک طویله راها کن،بعدبا یک پمپ روغن ویک باطری جدید به سراغش بیا،بعد بنشین و مشاهده کن به چه زیبایی به تو پرواز میدهد.این واقعیتی است که هایند سالها در افغانستان یا در افریقا طی شورشهای داخلی بدون اینکه تعمیر ویا تعمیرکار درستی به خود ببیند در بدترین محیط ها نگهداری شد و به خدمت ادامه داد چیزی که بالگردهای غربی از جمله کبرا نمی توانند انجام دهند وباید برای به پرواز در اوردن انها از متخصصین مجرب و نظارت همیشگی بر  روی انها بهره برد.

تسلیحات

به طور خلاصه تسلیحات میل-۲۴ به صورت زیر است:

سلاح‌های داخلی

• یک دستگاه توپ مسلسل دولول ۳۰ میلی‌متری GSh-30K با ۷۵۰ فشنگ؛ (در برجک گردان)
• یک دستگاه توپ مسلسل دولول ۲۳ میلی‌متری GSh-23L با ۴۵۰ فشنگ؛ (قابل برداشت)
• یک قبضه تیربار گاتلینگ ۱۲٫۷ م‌م چهارلول یاک-بی با ۱۴۷۰ فشنگ؛ (قابل برداشت)
• یک یا دو قبضه تیربار ۷٫۶۲ م‌م پی‌کا بر روی پنجره‌های قسمت حمل مسافر (قابل نصب به صورت انتخابی)
• قابلیت نصب دو نارنجک‌انداز اتوماتیک ۳۰ میلی‌متری (قابل نصب به صورت انتخابی)؛

ترکیب سلاح‌های روی بالچهٔ یک میل-۲۴ لهستانی: غلاف تیربار دولول ۲۳ م‌م، پرتابگر راکت‌های ۸۰ م‌م (وسط) و دو موشک اشتورم

سلاح‌های خارجی

• قابلیت حمل حداکثر ۱۵۰۰ کیلو بمب و راکت و موشک
• جایگاه‌های خارجی حمل جنگ‌افزار تا ۲۵۰ کیلو بمب و راکت و موشک
• جایگاه‌های داخلی حمل جنگ‌افزار حداقل ۵۰۰ کیلو ظرفیت حمل بمب و راکت و موشک
• جایگاه‌های نوک بال‌چه فقط برای حمل موشک‌های ضدتانک استفاده می‌شوند؛ موشک ای‌تی-۲ (۹ام۱۷ فالانگا) در مدل‌های میل-۲۴ آ و دی و موشک ۹کی۱۱۴ اشتورم با برد ۶ هزار متر در مدل‌های میل-۲۴وی و اف
• بمب‌های حداکثر ۵۰۰ کیلویی از انواع مختلف از جمله بمب‌های چندمنظوره، ناپالم و دودزا در مخزن‌های خارجی؛
• غلاف‌های پخش‌کننده بمب خوشه‌ای و مین

جنگ‌افزارهای استاندارد میل-۲۴های نسل اول (میل-۲۴دی)

• غلاف تیربار جی‌یووی-۸۷۰۰ که از یک تیربار گاتلینگ ۱۲٫۷ م‌م چهارلول یاک-بی + دو مسلسل چهارلول ۷٫۶۲ م‌م GShG-7 یا یک نارنجک‌انداز اتوماتیک ۳۰ میلی‌متری ای‌جی‌اس-۱۷ تشکیل می‌شود. (تیربارهای چهارلول گاتلینگ ۱۲٫۷ و ۷٫۶۲ م‌م اختصاصاً برای استفاده بالگردهای میل-۲۴ طراحی شدند)
• پرتابگرهای راکت هوابه‌زمین ۵۵ میلی‌متری اس-۵ (دو پرتابگر حداکثر ۳۲ راکتی در دو طرف)
• راکت هوابه‌زمین ۲۴۰ م‌م اس-۲۴
• دو موشک ضد تانک ای‌تی-۲ (۹ام۱۷ فالانگا) در نوک بالچه‌های دو طرف

جنگ‌افزارهای استاندارد میل-۲۴های نسل دوم (میل-۲۴وی، پی و بالگردهای ارتقایافته نسل اول)

• غلاف تیربار یوپی‌کی-۲۳-۲۵۰ با یک توپ مسلسل دولول ۲۳ میلی‌متری GSh-23L
• پرتابگرهای راکت هوابه‌زمین ۸۰ میلی‌متری اس-۸
• دو جفت موشک ضد تانک ۹کی۱۱۴ اشتورم (ای‌تی-۶ اسپیرال) در نوک بالچه‌های دو طرف

 

۳-ارتقاء و مدلها

میل ۲۴ A هایند A

این نمونه دارای موتور تی وی ۲ بود که بر روی مدل های نخست میل ۸ نیز نصب شد. این موتور کارایی ضعیفی داشت و قابل اطمینان  نبود از این رو در هر دو بالگرد با موتور تی وی ۳-۱۱۷ جایگزین شد.دارای پنچ تیغه پروانه مشابه میل ۸ بود و دارای یک ملخ ۳ تیغه در عقب سمت راست بود که البته با تعویض موتور به تی وی ۳ به سمت چپ دم منتقل  شد.دارای سه ارابه فرود جمع شونده بود اگرچه در پیش نمونه ثابت بودند.در این مدل  در دماغه مجهز به یک مسلسل ۱۲٫۷ م م  تک لول با تحرک پایین بود و در زیر دماغه سامانه هدایت موشک  ضد تانک هدایت رایویی  در خط دید ای تی ۲. دارای دو بالچه بزگ با زاویه بود که باعث افزایش کارایی در سرعت بالا و در پرواز افقی بود. در زیر هر بال سه جایگاه جنگ افزاری شامل دو جایگاه برای حمل راکت و یک جایگاه دو تایی برای حمل موشک ضد تانک ای تی ۲ بود. کابین خدمه در جلو در این مدل همانند یک گلخانه بزرگ بود و سه خدمه داشت، خلبان، افسر اسلحه و ناوبر،در کابین پشتی میان بدنه  میتواند تا هشت سرباز مسلح را حمل کند.توان حمل سرباز به هایند این امکان را میداد تا نتنها دست به حمل نقل سرباز و بزنند ویا یک بار اویخته ۱٫۵ تنی را حمل کند بلکه دست به پشتبانی  اتش نیز بزند. از این مدل ۲۴۰ فروند ساخته شد که تعدادی کمی نیز به لیبی ،افغانستان، افریقا  و  ویتنام صادر شد.

میل ۲۴ دی هایند دی

هایند ای نقطه ضعیف بزرگی داشت اگرچه کابین بزرگ و جا دار بود ولی میدان دید کم بود و از طرفی  دارای قدرت اتش کمی بود. در میل ۲۴ دی  طی یک تغییر اساسی کابین به شکل الگوی پشت سر هم در امد که افسر اسلحه در جلو و خلبان در کابین عقب و بالاتر قرار میگرفت.شیشه و کابین به شدت زره پوش شده و میزان مقاومت کابین  به ۲۳م م  رسید.موتور با موتور قدرتمند و کارامد تی وی ۳ -۱۱۷ جایگزین شد  که ۵۰۰ اسب بخار نیروی بیشتری داشت،پروانه اصلی تقویت  و در برابر اتش توپ ۲۰ م م  مقاوم شد. در دماغه مسلسل تک لول ۱۲٫۷ م م با یکی گاتیلینگ ۱۲٫۷ م م چهار لول متحرک که توسط افسر اسلحه هدایت میشد جایگزین شد مسلسل جدید سرعت اتش ۴۰۰۰ گلوله بر دقیقه داشت و ۱۴۷۰ فشنگ حمل میکرد.مسلسل ۷۰ درجه به طرفین، ۶۰ درجه پایین و ۱۵ درجه به طرف بالا می چرخید و میشد ان را به طرف جلو ثایت کرد تا خلبان نیز در راستای حرکت بالگرد ان را شلیک  کند.همچنین این مدل در زیر دماغه با کمی فاصله با سامانه هدایت رادیویی  مشوک ای تی ۲ دارای یک سامانه دید حرارتی و مسافت یاب لیزری  بود که توان هدایت موشک  ضد تانک ای تی ۲ را به صورت نیم خودکار میداد.همچنین  این مدل میتواند موشک ای تی ۲ سی  را حمل کند. بر خلاف نسخه قبلی که ای تی ۲ را حمل میکرد. تفاوت موشک ضد تانک ای تی ۲ سی با ای تی ۲ ای و بی این بود که نسخه ای تی ۲ سی همانند موشک  تاو یکی سامانه نیم خودکار بود و کاربر تنها باید هدفگیر را روی هدف قرار میداد و هدایت توسط سیستم انجام میشد  ولی در نسخه قبلی باید افسر اسلحله  با تعقیب شعله انتهای  موشک ،  خود موشک  را به طرف هدف هدایت میکرد. موشک  ای تی ۲ بر خلاف تاو که از سیم برای دریافت هدایت بهره میبرد ،فرامین هدایت را با امواج رادویی دریافت میکرد .با کمک موشک جدید احتمال برخورد به هدف ۸۰ % رسیده بود در حالی که در نسخه قبلی ۳۰% بود. این نمونه غیر از ۴ موشک ای تی ۲ بی  با برد ۲۵۰۰ متر و توان نفوذ  در ۵۰۰ م م زره تا چهار راکت انداز ۳۲ لول ۵۷ م م بی ۵ و یا غلاف توپ دو لول ۲۳ م م و یا بمب های ۱۰۰/۲۵۰ و ۵۰۰ کیلویی را حمل کند.بین سالهای ۱۹۷۳ تا ۱۹۷۷ در مجموع ۳۵۰ فروند میل ۲۴ دی ساخته شد که در خدمت جایگزین میل ۲۴ ای شد.با درگیر شدن شوروی در افغانستان این مدل مجهز به جیمینگ   فروسرخ و پرتاب کننده شراره نیز شد.

میل ۲۴ وی هایند ائی،میل ۲۴ پی هایند اف

بر اساس میل ۲۴ دی ،میل ۲۴ وی ساخته شده . این مدل برای پرتاب موشک ضد تانک جدید ای تی ۶ طراحی شده بود.ای تی ۲ برد کمی داشت و در بهترین حالت ۲٫۵ کیلومتر و نیاز به برد بیشتر باعث ساخت ای تی ۶ با برد ۵ تا ۷ کیلومتر بستگی به مدل داشت. اولین موشک مافوق صوت شوروی بود و سرعت بسیار داشت و احتمال برخوردش با هدف ۹۰ % است.البته قرار بود ای تی ۶ بر روی میل ۲۴ دی نصب شود ولی تاخیر در برنامه منجر به ساخت ای تی ۲ سی برای میل ۲۴ دی شد. میل ۲۴ وی از سال ۱۹۷۶ وارد خط تولید شد و هزار فروند از ان ساخته شد.همچنین این مدل در کابین به جای سایت هدفگیری برای خلبان مجهز به اچ یو دی بود و دارای موتور کم مصرف تر بود و در شرایط اب هوایی گرم صحرا کارایی بهتری داشت.نسخه اموزشی بر  اساس این مدل   ساخته شده که میل ۲۴ وی یو ساخته شد که فاقد مسلسل  گاتیلینک دماغه بود.

میل ۲۴ پی هایند اف نسخه ارتقاء یافته میل ۲۴ وی   دارای سامانه ناوبری و پروازی بهتری بود ،همچنین در جلوی دماغه سمت راست  دارای توپ دو لول ۳۰ م م ثابت  با ۷۵۰ گلوله بود. نصب  توپ ۳۰ م م به جای  مسلسل ۱۲٫۷ م م  از جمله تجارب نبرد افغانستان بود که معلوم شد مسلسل ۱۲٫۷ م م در برابر  اهداف سخت اثر پذیر کمتری دارد. بین سال های ۱۹۸۱ تا ۱۹۸۹ در مجموع ۶۲۰ فروند از نسخه پی تولید شد  و با نصب توپ ۲۳ م م دو لول  به جای دو لول ۳۰ م م  نسخه میل ۲۴ پی وی به دست امد که تنها ۲۵  فروند از ان ساخته  شد. میل ۲۴ دی در روسیه در سال ۲۰۰۰  به همراه موشک ای تی ۲ از خدمت خارج شد و تنها نسخه  پی و وی با موشک ای تی ۶ در خدمت باقی ماندند . در اواخر دهه ۱۹۸۰ همچنین در ارتش روسیه راکت انداز ۲۰ لول ۸۰ م م بی۸ جای راکت بی۵ را گرفت. همچنین به نسخه صادراتی میل ۲۴ دی میل ۲۵ و به نسخه صادراتی میل ۲۴ وی ،میل ۳۵ میگفتند.

در دهه ۱۹۹۰ کمپانی میل نسخه ارتقاع یافته ای از این بالگرد را توسعه داد که میل ۳۵ ام نامیده میشد.این نمونه از سال ۲۰۰۵ میلادی وارد خط تولید شد شامل بالچه ای کوتاه تر که تنها دو جایگاه جنگ افزاری  زیر هر بال داشت(در نسخه های قبلی  سه جایگاه  زیر هر بال)،وزن کمتر و موتور ارتقاع یافته که توان حمل ۲٫۴ تن بار  را به این نسخه میداد(۹۰۰ کیلو بیشتر از مدل های قبلی)،کابین شیشه ای مجهز به دو نمایشگر رنگی در کابین عقب و یکی در کابین جلو،  دوربین دید در شب  سامانه دید حرارتی با توان  نبرد شبانه هماهنگ  با توپ متحرک و سامانه تعقیب خودکار هدف برای نشان گذاری موشک ای تی ۹ . توپ ۲۳ م م دو لوله متحرک در دماغه با توان اتش ۳۴۰۰ گلوله بر دقیقه ، توان حمل تا ۱۶ موشک ضد تانک ای تی ۹ نسخه پیشرفته تر موشک ای تی ۶ با توان نفوذ در ۹۰۰ م م زره،سامانه ناوبری جی پی اس  و گلنوس. همچنین در این مدل میتواند از موتور وی کا ۲۵۰۰ برای محیط های گرم بیابانی  نیز استفاده کرد.این نمونه طی چند سال گذشته توسط عراق، اذربایجان ،ونزوئلا و برزیل سفارش داده شده است .

 

 

۴-جنگ ها

این بالگرد در هجوم شوروی به افغانستان و جنگ ایران و عراق ، در درگیرهای داخلی عراق بر ضد کوردها و شیعیان جنوب عراق، درگیرهای دورنی سودان و …. تا نبرد نیروهای دولتی سوریه و عراق علیه نیروهای داعش تروریستها استفاده شده و کارنامه خوبی از خود بر جای گذاشته است.

جنگ اوگادن (۱۹۷۷-۱۹۷۸) کامبوج – ویتنامی جنگ (۱۹۷۸) چاد و لیبی جنگ (۱۹۷۸-۱۹۸۷) جنگ شوروی در افغانستان (۱۹۷۹-۱۹۸۹) جنگ ایران و عراق (۱۹۸۰-۱۹۸۸) جنگ داخلی نیکاراگوئه (۱۹۸۰-۱۹۸۸) جنگ داخلی سریلانکا (۱۹۸۷-۲۰۰۹) جنگ خلیج فارس (۱۹۹۱)
جنگ داخلی سیرالئون (۱۹۹۱-۲۰۰۲) جنگ استقلال کرواثی (۱۹۹۰s) جنگ های اول و دوم در چچن (۱۹۹۰s – 2000s) جنگ سنپا ۱۹۹۵) جنگ داخلی سودان (۱۹۹۵-۲۰۰۵) اول و جنگ های کنگو دوم (۱۹۹۶-۲۰۰۳) جنگ کوزوو (۱۹۹۸-۱۹۹۹) درگیری در جمهوری مقدونیه (۲۰۰۱)
جنگ داخلی ساحل عاج (۲۰۰۲-۲۰۰۴) جنگ افغانستان (۲۰۰۱ تا کنون) جنگ ع

جنگ داخلی سوریه ۲۰۱۱ تا کنون و جنگ داخلی عراق با داعش ۲۰۱۴ تا کنون

در جنگ افغانستان 

بالگردهای میل-۲۴ به طور گسترده‌ای در جنگ شوروی در افغانستان به پرواز درآمد و با این جنگ مشهور شد. شوروی‌ها علاوه بر اینکه نیروهای خود را به این بالگرد مجهز کرده بودند تعداد زیادی میل-۲۴ هم در اختیار دولت جمهوری دمکراتیک افغانستان قرار دادند تا برای بمباران مواضع مجاهدین افغان از آن‌ها استفاده کنند. بر اساس یکی از منابع ۹۰ فروند میل-۲۴آ بین سال‌های ۱۹۸۰ تا ۸۲ و ۶۱ فروند میل-۲۴ دی بین سال‌های ۱۹۸۴ تا ۹۱ در اختیار ارتش افغانستان قرار گرفت. تانک‌های پرنده روسی به طور کلی در بین نیروهای زمینی بسیار محبوب بودند چون می‌توانستند در میدان نبرد باقی مانده و هرگاه که نیاز شد برای آن‌ها آتش حمایتی و پوششی را فراهم کنند از جمله اینها پنهان شدن در پشت تپه ها و حضور ناگهانی بر روی سر هدف و راکت باران ان منطقه و بعد فرار در حالی‌که جت‌های ضربتی پرسرعت فقط مدت کوتاهی را در میدان نبرد باقی مانده و خیلی سریع بایستی به پایگاه برگشته و دوباره سوخت‌گیری می‌کردند.

سلاح مورد علاقه میل-۲۴ها راکت‌های ۸۰ میلی‌متری اس-۸ بود چون راکت‌های ۵۷ م‌م اس-۵ سبک‌تر از آن بود که بتواند تأثیر جدی داشته باشد. غلاف‌های تیربار دولول ۲۳ میلی‌متری که تیرباری کاملاً مشابه با توپ مسلسل ضدهوایی معروف زو-۲۳-۲ بود، هم از انتخاب‌های مورد علاقه میل-۲۴ها در جنگ افغانستان به شمار می‌رفت. معمولاً تعدادی راکت اضافی هم در داخل بالگرد حمل می‌شد تا پس از خالی شدن راکت‌ها بالگرد در میدان نبرد فرود آمده و سرنشینان آن دوباره پرتابگرهای راکتی را پر کنند. میل-۲۴ قادر به حمل ده عدد بمب آهنی ۱۰۰ کیلوگرمی هم بود که برای حمله به اردوگاه‌ها و سنگرها مناسب می‌نمود، اما برای اهداف مقاوم‌تر از چهار بمب ۲۵۰ یا دو بمب ۵۰۰ کیلویی استفاده می‌شد و در طول جنگ تعدادی از خلبان‌ها در رهاکردن دقیق بمب بر روی هدف مهارت خاصی پیدا کرده بودند. در مواردی هم از بمب‌های انفجاری ترموبریک استفاده شد هرچند گاهی افسران بالگرد نمی‌توانستند به درستی مسافت ایمنی لازم را رعایت کنند و خودشان گرفتار موج انفجار وحشتناک این بمب‌ها می‌شدند.

اما در مورد حمل ۸ سرباز و استفاده در نبرد خلبانان زیاد راضی نبودند و ترجیح می دادن به صورت خالی پشتیبانی کنند

به طور کلی در جنگ افغانستان از میل-۸ برای حمل سربازان استفاده می‌شد و میل-۲۴ها آتش پشتیبان را برای آن‌ها فراهم می‌کردند. البته حضور یک تکنسین در داخل بخش حمل سرباز میل-۲۴ که یک تیربار سبک را هم در اختیار داشته باشد، امتیازاتی را برای بالگرد به همراه داشت. این تیربار روی پنجره بالگرد نصب می‌شد و گاهی هم دو تیربار در پنجره‌های دو طرف قرار می‌گرفتند تا تیربارچی بتواند بدون نیاز به برداشتن تیربار از سمتی به سمت دیگر برود. این کار باعث می‌شد تا بالگرد بتواند پشت سر خود را هم تا اندازه‌ای زیر نظر داشته باشد.

میل-۲۴ها در افغانستان علاوه بر حفاظت از حملات هلی‌برد و تهیه آتش پشتیبان برای عملیات‌های زمینی وظایف دیگری مثل حفاظت از کاروان‌های نظامی با شلیک راکت‌های نیزه‌ای به محل‌های احتمالی کمین مجاهدین و همچنین اجرای حملات ضربتی به اهداف از پیش تعیین شده را هم بر عهده داشتند و گاهی هم با تشکیل گروه‌های شکارچی-قاتل به مواضع مجاهدین حمله‌ور می‌شدند. گروه‌های شکارچی-قاتل حداقل با دو بالگرد و معمولاً در گروه‌های چهار یا هشت بالگردی انجام می‌شد و در آن‌ها یک یا چند بالگرد حمله را آغاز کرده و دشمن را سردرگم می‌کردند تا بالگردهای دیگر اهداف ارزشمند دشمن را شکار کنند. مجاهدین پس از مدتی آموخته بودند که برای جلوگیری از حمله میل-۲۴ها در شب جابجا شوند و شوروی‌ها هم به افسران بالگردهای میل-۲۴ عملیات در شب را آموزش دادند. در عملیات‌های شبانه با شلیک منور اهداف احتمالی برای حمله روشن می‌شدند. این کار معمولاً باعث فرار سریع مجاهدین می‌شد.

بالگردهای میل-۲۴ باوجود ماموریت‌های موفقی که در جنگ افغانستان به اجرا درآوردند، خسارات زیادی را هم متحمل شدند. محیط پر گردو خاک و معمولاً گرم افغانستان به خودی خود محیط خشنی برای بالگردها و هواپیماها بود و به موتور هواگردها آسیب می‌رساند و آن‌ها را به سرعت فرسوده می‌کرد.

در ابتدای جنگ افغانستان تیربارها و توپ‌های ضدهوایی تنها سلاح‌های دفاعی مجاهدین در مقابل میل-۲۴ها و دیگر هواگردهای ارتش شوروی و جمهوری دمکراتیک افغانستان بودند. البته توپ های ضد هوایی چندان نقضی برای تاثیر روی میل ۲۴ معروف به تانک پرنده نداشتند.

به علاوه شورشیان افغان از سلاح‌های دوش‌پرتاب و گرمایاب ساخت شوروی مثل سام-۷ و همینطور اف‌آی‌ام-۴۳ ردآی آمریکایی هم بهره می‌بردند. ایشان این موشک‌های ضدهوایی سبک و کوتاه‌برد را از شوروی‌ها و دولت افغانستان به غنیمت گرفته یا از متحدین غربی خود دریافت کرده بودند. بسیاری از آن‌ها هم از زرادخانه‌های اسرائیلی‌ها به افغانستان آمده بودند. اسرائیلی‌ها حجم عظیمی از جنگ‌افزارهای ساخت شوروی را در جنگ‌های خود با کشورهای عربیِ متحد شوروی به غنیمت گرفته بودند و به آن‌ها احتیاجی نداشتند. البته توانایی‌های محدود این موشک‌ها، عمر زیاد و شرایط نگهداری نامطلوب آن‌ها و همینطور آموزش‌های ناکافی مجاهدین باعث شده بود تا کارایی چندانی نداشته باشند. افغان‌ها حتی از آرپی‌جی-۷، راکت‌اندازی که در اصل به عنون یک سلاح ضدتانک ساخته شده بود، هم برای حمله به میل-۲۴ها استفاده کردند که در مواردی موفق هم بود. البته با توجه به برد محدود و دقت ضعیف آرپی‌جی-۷ تلاش برای سرنگونی یک هلیکوپتر با استفاده از آن یک عملیات انتحاری محسوب می‌شد.

سال ۱۹۸۶ بود که آمریکایی‌ها موشک‌های گرمایابِ دوش‌پرتاب استینگر را در اختیار مجاهدین گذاشتند. استینگر قابلیت‌های بسیار بالاتری نسبت به سلاح‌های قدیمی داشت و ورود آن به صحنه جنگ به تضعیف روحیه شوروی‌ها و متحدین افغان آن‌ها و تقویت روحیه گروه‌های ضد شوروی منجر شد و نوعی قدرت بازدارندگی را برای مجاهدین در مقابل نیروی هوایی دشمن ایجاد کرد. استینگر برخلاف سام-۷ و ردآی فریب پادکارهای معمول خلبان‌ها مثل پرتاب شعله‌های منحرف‌کننده را نمی‌خورد. البته روس‌ها هم بی‌کار ننشستند و با نصب سامانه‌های هشداردهنده موشک و پادکارهای پیشرفته‌تر بر روی بالگردهای میل-۲، میل-۸ و میل-۲۴ شانس خلبان‌ها را برای فرار از استینگر افزایش دادند. پخش‌کننده‌های گرما هم به خروجی موتور میل-۲۴ها اضافه شد تا اثر گرمایی بالگرد کاهش پیدا کند. تمهیدات تاکتیکی و تغییراتی در نظریه‌های جنگی هم برای مقابله با این موشک‌ها اتخاذ شد که تاثیرگذاری آن‌ها را کاهش داد.

استینگرها فقط برای بالگردها خطرناک نبودند بلکه هواپیماها هم همواره در خطر حمله این موشک‌های کوچک و دقیق قرار داشتند. شوروی‌ها از میل-۲۴ها برای حفاظت از جت‌های ترابری خود که به کابل می‌رفتند یا از آن برمی‌گشتند، در مقابل حمله استینگرها استفاده می‌کردند. در این ماموریت‌ها میل-۲۴ها خود را به خطر انداخته و با خود فریب‌دهنده‌های گرمایی را حمل می‌کردند تا موشک‌های گرمایاب مجاهدین را کور کنند. منابع روسی در مجموع از دست رفتن ۷۴ هیلکوپتر را در طول جنگ افغانستان تایید کرده‌اند که از این تعداد ۲۷ فروند با استینگر و ۲ فروند با ردآی موشک قدیمی‌تر آمریکایی سرنگون شدند.

پس از خروج شوروی از افغانستان و سقوط حکومت طرفدار شوروی این کشور تعدادی از بالگردهای میل-۲۴ به دست گروه‌های مختلف افغان افتاده و تعدادی از آن‌ها در طول جنگ داخلی طولانی این کشور به پرواز درآمدند. خلبان‌های افغانی که به پاکستان پناهنده می‌شدند هم تعدادی از آن‌ها را به این کشور برده و اینگونه چندین بالگرد میل-۲۴ به دست آمریکایی‌ها افتاد.

ناوگان میل-۲۴های ارتش افغانستان، مثل تقریباً تمامی هواگردهای دیگر این ارتش، در دوران طالبان به تدریج از کار افتاد، اما تعداد کمی که در اختیار نیروهای ائتلاف شمال بود، با توجه به دسترسی آن‌ها به قطعات یدکی و کمک‌های روسیه، عملیاتی باقی ماند. نیروی هوایی افغانستان پس از سقوط حکومت طالبان به بالگردهای روسی وفادار ماند و ۶ فروند بالگرد میل-۲۴وی را از جمهوری چک هدیه گرفت که با بودجه ناتو بهینه‌سازی شدند.

جنگ ایران و عراق

عراق در سال ۱۹۷۷ برای نخستین بار ۱۲ فروند میل-۲۵ (مدل صادراتی میل-۲۴) را سفارش داده بود که تا پیش از شروع جنگ با ایران هشت فروند آن به ارتش عراق تحویل شده و یکی از آن‌ها ۱۵ روز قبل از شروع رسمی جنگ توسط یک اف-۱۴ ایرانی سرنگون شده بود. در طول جنگ هشت‌ساله عراقی‌ها در چندین سفارش جداگانه تعداد بیشتری میل-۲۵ را سفارش دادند. در تابستان سال ۱۳۶۱ وقتی که جنگ ایران و عراق به اوج خود رسید حدود ۲۰ بالگرد میل-۲۵ در عراق فعال بود. این بالگردها در اختیار یکی از واحدهای هوانیروز عراق قرار داشت که از تواناترین و وفادارترین خلبانان به حکومت تشکیل می‌شد.

عراقی‌ها هیچگاه میل-۲۵ را یک بالگرد «ضد تانک» واقعی نمی‌دانستند بلکه ترجیح می‌دادند از آن به عنوان بالگرد جنگیِ ترابری استفاده کنند. به همین جهت آنها هیچوقت به موشک‌های ضدتانک پیشرفته روسی یعنی آتی-۶ مسلح نشدند و در واقع اصلاً این موشک در طول جنگ با ایران به عراق فروخته نشد. میل‌ها حتی به موشک‌های ای‌تی-۴ هم مجهز نشدند، البته عراقی‌ها تمایل به استفاده از این موشک داشتند اما آتش عقبه شدید این موشک و این نکته که بالگردهای میل-۲۵ عراقی (و همینطور میل-۸ها) سیستم دید تثبیت‌شده‌ای برای توپچی بالگرد نداشتند باعث شد تا در تمام طول جنگ موشک‌های کند و ضعیف و منسوخ ای‌تی-۲ تنها سلاح هدایت شونده میل-۲۵های عراقی باشد و البته حتی همین موشک هم بسیار به ندرت بر روی میل-۲۵ها قرار می‌گرفت.

از میل-۲۵ با قدرت آتش مهیب خود و زره مناسبی که از آن در میدان جنگ حفاظت می‌کرد، جنگ‌افزار مناسبی برای سرکوب پدافند هوایی و توپخانه ایران بود. مسلسل‌ها و راکت‌های متعدد و میزان قابل توجه مهماتی که این تانک‌های پرنده با خود حمل می‌کردند به آن‌ها قدرت وارد کردن خسارات شدید را به نیروهای زمینی ایران می‌بخشید. اما بالگرد تهاجمی دیگر عراقی‌ها یعنی غزال‌های فرانسوی مسلح به موشک هات بر عکس میل-۲۵ توانایی ضد تانک در خور توجهی داشتند اما مشکل غزال‌ها این بود که محافظت زرهی کافی برای انجام عملیات در محیط پرخطر جنگی را نداشتند و در مقابل آتش پدافندی ایران به شدت آسیب پذیر بودندعراقی ها با کمک مستشاران آلمان شرقی، تاکتیک هلیکوپترهای غزال و میل-۲۵ در گروه‌های شکارچی/قاتل را پیاده کردند. ابتدا میل-۲۵های عظیم‌الجثه حمله را آغاز کرده و با آتش راکت‌های ۵۷ م‌م خود پدافند هوایی ایرانی‌ها را از کار می‌انداختند. سپس نوبت به غزال‌ها می‌رسید که از سردرگمی قوای ایرانی استفاده کرده و با موشک‌های هات خود تانک‌های ایرانی را یکی یکی از کار بیندازند. وقتی در سال ۱۳۶۱ در جنگ‌های میان شلمچه تا بصره سپاه پاسداران برای نخستین بار از تانک استفاده کرد این تاکتیک برای جلوگیری از پیشروی نیروهای ایرانی بسیار موثر واقع شد.

میل-۲۵ها همچنین در جنگ ایران و عراق اولین جنگ‌های هلیکوپتر به هلیکوپتر تاریخ بشر را در مقابل کبراهای ایرانی به اجرا درآوردند. اولین جنگ در پاییز ۱۳۵۹ اتفاق افتاد که دو کبرای ایرانی با موشک‌های تاو خود دو میل-۲۵ را سرنگون گرفتند. جنگ‌های کبراها با میل‌ها و غزال‌ها در طول جنگ بارها تکرار شد.

منابع غربی ادعا دارند در طی جنگ ایران و عراق طی درگیری های هوایی بین این دو بالگرد ۱۰ کبرا و شش هایند از دست رفته.اگرچه دقیقا جزئیات این درگیرها مشخص نیست ولی به احتمال زیاد خلبانان هایند عراقی توانستند با وجود چالاکی کبرا از حجم گسترده  اتش هایند نسبت به کبرا بیشترین استفاده را کنند.

میل ٢۴ در ایران

در ارتباط با به خدمت گیری این نوع هلیکوپتر در ارتش ایران، هنوز خبر موثقی، منتشر نشده است.
در سال ۱۳۶۱ (مرحله ی سوم عملیات بیت المقدس و آزاد سازی خرمشهر)، یک هلیکوپتر Mi-24D عراقی به دلیل پیشروی سریع نیروهای ایرانی، غافلگیر شد و به اشتباه در پشت خطوط نیروهای ایرانی فرود آمد. خدمه اسیر شدند و هلیکوپتر توسط نیروهای ایرانی به موزه ای در تهران انتقال یافت.

 

در سایر جنگ ها

شورشی ها در آفریقا من جمله سودان از این بالگرد استفاده گسترده بردند در جنگ خلیج فارس یک فروند میل-۲۴ توسط اف-۱۵ ای آمریکا در حالی که سربازان را پیاده کرده بود مورد هدف قرار گرفت و نابود شد

در جنگ داخلی سوریه این کشوربرای عملیات‌های نظامی از بالگرد های می ۸/۱۷ و میل ۲۴برای حملات بشکه‌ای و به مسلسل بستن {دشمن} حملات بازدارنده و حمله به کاروان های نظامی ،نابودی سنگرها و موانع زمینی و مخفی گاه ها در شهرها و حومه شهرها و دیگر مناطق به کار می گرفت.

در عراق این بالگرد نقش بازدارنده گسترده علیه نیروهای داعش داشت در شش ماه اول تهاجم داعش که با اشغال موصل و تکریت و کلا نصف عراق همراه بود نیروهای عراقی حدود ۱۰۰۰۰ پرواز عملیاتی با بالگردهای خود من جمله میل-۲۴ داشتند.

۵-کاربران

افغانستان

الجزایر

آنگولا

ارمنستان

جمهوری آذربایجان

بلاروس

برزیل

بلغارستان

بوروندی

بورکینافاسو

چاد

جمهوری کنگو

جمهوری دموکراتیک کنگو

کوبا

قبرس

جمهوری چک

جیبوتی

گینه استوایی

اریتره

اتیوپی

گرجستان

گینه

مجارستان

هند

اندونزی

عراق

قزاقستان

قرقیزستان

لیبی

مقدونیه

مالی

مغولستان

موزامبیک

میانمار

نامیبیا

نیجر

نیجریه

کره شمالی

پاکستان

پرو

لهستان

روسیه

رواندا

سنگال

سیرالئون

سری‌لانکا

سودان

سوریه حداقل ۴۶ فروند

تاجیکستان

ترکمنستان

اوگاندا

اوکراین

ایالات متحده آمریکا

• موزه هوایی جنگ سرد در دالاسِ تگزاس دو فروند میل-۲۴ را فعال نگه داشته‌است
• نیروی زمینی ارتش آمریکا (برای آزمایش و ارزیابی)

ازبکستان

ونزوئلا

ویتنام

یمن

زیمبابوه

کاربران سابق

کرواسی

چکسلواکی

آلمان شرقی

آلمان

نیکاراگوئه

اسلواکی

اتحاد جماهیر شوروی

خلاصه مطالب

خدمه: دونفر؛ یک نفر خلبان و یک نفر مسئول رزم.

گنجایش: ۸ نفر سرباز با وسایل و یا ۴ تخت برای زخمیان یا حمل بار در داخل کابین به وزن ۱۵۰۰ تا ۲۴۰۰ کیلوگرم و یا نصب ۲۰۰ کیلوگرم مهمات در روی مقرهای خارجی؛

قطر ملخ اصلی: ۱۷٫۳ متر؛

قطر ملخ دم: ۳٫۹۱ متر؛

درازا: ۱۵/۱۷ متر؛

بلندا: ۵/۶ متر؛

وزن خالص: ۸۲۰۰ کیلوگرم؛

وزن بارگیری شده: ۱۱۲۰۰ کیلوگرم؛

حجم باک سوخت داخلی: ۱۵۰۰ لیتر؛

پیشرانه: دو موتور توربوشفت مدل TBZ-117 ساخت کارخانه ساخت موتور هواپیمای کلیموف هر یک به قدرت ۲۲۲۰ اسب بخار.

بیشینه سرعت پرواز: ۳۲۵ کیلومتر بر ساعت؛

بیشینه سرعت اوج گیری: ۴/۱۲ متر بر ثانیه؛

برد: ۱۰۰۰ کیلومتر؛

برد مفید: ۵۹۵ کیلومتر؛

سقف پرواز خدماتی: ۲۰۰۰ متر؛

بیشینه سقف پرواز: ۴۵۰۰ متر؛

بیشینه وزن برخاست: ۱۲۰۰۰ کیلوگرم.

تسلیحات:مسلسل تک لول ۱۲٫۷ م م در میل ۲۴ ای، توپ ۳۰ م م ثابت در میل ۲۴ پی،مسلسل گاتیلنک ۱۲٫۷م م متحرک در میل ۲۴ وی و توپ ۲۳ م م مترحک در دماغه در میل ۳۵ ام

تا چهار راکت انداز ۵۷ م م ۳۲ لول ویا تا چهار راکت انداز ۸۰ م م ۲۰ لول ویا غلاف توپ ۲۳ م م دو لول  ویا  تا چهار بمب ۲۵۰ کیلویی ویا دو بمب ۵۰۰ کیلویی ویا تا چهار موشک ای تی ۲ در نسخه  میل ۲۴ دی و یا چهار موشک ای تی ۶ در میل ۲۴ وی و پی و یا هشت موشک ای تی ۹ در کمیل ۳۵ ام و یا موشک هوا به هوای ایگلا در میل ۳۵ ام.

منابع:

ویکی پدیا

فروم زیرون

جنگاوران

میلیتاری (Military) |مقالات نظامی

فروم میلیتاری

فروم نبض فردا

بولتن نیوز

 

گردآوری و تالیف:علی گوهر صمیمی

کپی برداری تنها با ذکر منبع و نویسنده مجاز می باشد در غیر این صورت حرام و غیرقانونی است.