آفریقا قاره کودتاها

ایرنا- نیروهای گارد ریاست جمهوری بورکینافاسو هفته گذشته وارد جلسه رسمی هیات دولت شدند و رییس جمهوری ، نخست وزیر و اعضای هیات دولت این کشور را بازداشت کردند و به این ترتیب یک دولت نظامی زمام امور را بدست گرفت.

این اقدام نیروهای گارد ریاست جمهوری بورکینافاسو بار دیگر یادآور چگونگی انتقال قدرت در برخی کشورهای آفریقایی است که گفته می شود طی نیم قرن گذشته این قاره شاهد وقوع حداقل 85 کودتا بوده است؛ و این جدای از کودتاهایی است که نافرجام مانده و به نتیجه دلخواه عاملان آن نرسیده است.
اولین کودتا در آفریقا به سبک جدید رویدادی بود که در سال 1962 میلادی در 'توگو' روی داد و به سرنگونی 'سیلوانیوس اولمپیو' انجامید.
وی اولین رییس جمهوری توگو پس از استقلال این کشور از فرانسه بود که به پدر استقلال توگو شهرت داشت.
کارشناسان از این رویداد به عنوان اولین کودتای مدرن در آفریقا یاد می کنند و آن را الهام بخش کودتاهای دیگر در این قاره می دانند.
به جرات می توان گفت که کودتا در توگو مسیر سیاسی آفریقا را دگرگون کرد زیرا الگویی برای تغییر حکومت ها در این قاره شد.
- کشور آفریقایی توگو پس از سرنگونی 'سیلوانیوس اولمپیو' اولین رییس جمهوری این کشور به دفعات شاهد کودتا بود ولی مهمترین رویداد از این دست در آفریقا به کودتای دیگری بازمی گردد که در سال 1974 در اتیوپی روی داد.
در جریان کودتا در اتیوپی 'هایله سلاسی' امپراتور این کشور سرنگون شد و یک دولت چپگرا و متمایل به اتحاد شوروی در اوج جنگ سرد در آدیس آبابا بر سرکار آمد.
اهمیت این رویداد برای سرنوشت اتیوپی و آفریقا از آن جهت بود که اتحاد شوروی توانست در یکی از نقاط راهبردی جهان در شاخ آفریقا نفوذ پیدا کند و بر این منطقه استراتژیک استیلا داشته باشد.
در واقع اتحاد شوروی با نفوذ در اتیوپی توانست در دوران پرالتهاب جنگ سرد به یک آبراه بسیار استراتژیک که از دو گذرگاه راهبردی مهم 'باب المندب' و 'کانال سوئز' می گذشت تسلط پیدا کند.
- چگونگی شکل گیری نظام سیاسی تحت عنوان 'امپراتوری آفریقای مرکزی' از دیگر رویدادها و یا کودتاها در قاره آفریقا محسوب می شود.
'ژان بادل بوکاسا' که در سال 1965 میلادی با یک کودتا قدرت را در کشور 'آفریقای مرکزی' بدست گرفت رویای امپراتور شدن را در سر می پروراند. وی با جلب نظر مقامات پاریس در سال 1977 تصمیم گرفت طی یک مراسم با شکوه خود را امپراتور کشور آفریقای مرکزی بنامد.
بوکاسا این مراسم را با تمام جزییات آن مطابق تشریفاتی انجام داد که ناپلئون در سال 1804 میلادی برای خویش برگزار کرده بود.
بوکاسا برای انجام این مراسم تاج ، تخت ، عصا و لباس سلطنتی سفارش داده بود که تمامی توسط هنرمندان و صنعتگران فرانسوی ساخته شد.
این مراسم در آن زمان یکصد میلیون فرانک فرانسه معادل پانزده میلیون یورو برای کشور آفریقای مرکزی هزینه در برداشت.
بوکاسا در سال 1977 با انجام این مراسم به امپراتوری رسید و دو سال بعد یعنی در سال 1979 هنگامی که به لیبی سفر کرده بود توسط سرویسهای مخفی فرانسه طی عملیاتی موسوم به باراکودا Barracuda سرنگون شد.
'دیوید داکو' پسرعموی بوکاسا که پس از وی قدرت را بدست گرفت در کشور آفریقای مرکزی اعلام جمهوری کرد.
- زین العابدین بن علی هفتم نوامبر سال 1987 میلادی طی کودتایی در تونس 'حبیب بورقیبه'رییس جمهوری را برکنار و قدرت را در این کشور بدست گرفت.
حبیب بورقیبه که به مجاهد کبیر و پدر جنبش استقلال طلبی تونس شهرت داشت مدافع استقرار نهادهای دمکراتیک در کشور بود. با روی کار آمدن زین العابدین بن علی حرکت تونس بسوی دمکراسی نه تنها متوقف شد بلکه این کشور بسوی استبداد تغییر مسیر داد.
همچنین در کشورهای دیگر آفریقایی نظیر 'زئیر' ، 'ماداگاسکار' ، 'مالی' ، 'ساحل عاج' و... طی نیم قرن گذشته کودتاهای متعددی روی داده و دولتهای بسیاری یکی پس از دیگری بر سرکار آمده اند . عمر برخی از این نظام حتی کمتر از یک سال بوده است.
بررسی های آماری حکایت از آن دارد که طی نیم قرن گذشته در مجموع 85 کودتا در قاره آفریقا بوقوع پیوسته است که برخی از آنها مسیر سیاسی منطقه تحت نفوذ خود و حتی آفریقا را تغییر داده است.
نکته حایز اهمیت دیگر آنکه اکثر این کودتاها با تحریک ، حمایت و مداخله کشورهای خارجی صورت پذیرفته است.
در دوران جنگ سرد کشورهای آفریقایی به میدانی برای تاخت و تاز و رقابت بین اتحاد شوروی و غرب برای دستیابی به منابع و نقاط راهبردی این قاره تبدیل شده بود.
گرچه به نظر می رسد با فروپاشی اتحاد شوروی دوران جنگ سرد به پایان رسیده باشد ولی رقابت قدرتهای خارجی در آفریقا هنوز به قوت خود باقی است شاید شدیدتر از گذشته .
گزارش از محمدرضا عرفانیان